Content




HÆMUS
Revistë evropiane * Revistă europeană
Themeluar në Bukuresht më 1998 / Fondată la Bucureşti în 1998
nga / de
Kopi Kyçyku & Ardian Kyçyku

Drejtues e botues / Directori şi editori
Kopi KYÇYKU & Ardian KYÇYKU

Botohet nga / Editată de
Shoqëria Kulturore Shqiptare Haemus
Asociaţia Culturală Albaneză Haemus
ISSN: 1454-1203
Nr. 36-40 / 2009

E-mail: asociation.haemus@gmail.com
www.revistahaemus.blogspot.com
©Kopi Kyçyku & Ardian Kyçyku
Përgjegjësia mbi përmbajtjen e shkrimeve u takon autorëve.
Responsabilitatea pentru conţinutul materialelor revine autorilor.

Këta numura të revistës janë përgatitur për botim nga /
Aceste numere ale revistei au fost pregătite pentru tipar de:
Kopi & Ardian Kyçyku.

Ballina është punuar nga / Coperta a fost realizată de: KŰdesign

Përmbajtje / Cuprins

Fjalori / Dicţionarul Hæmus 11
Devotamentul / Përkushtimi 11
Pragmatizmi / Pragmatismul 12
Verba volant, scripta manent: F i l o c a l i a_ 13

PERLA
Adhurim Lako: Dy ditë 14
Două zile 16
Czesław Miłosz: Të mërgosh_ 18
Ardita Jatru: Heshta dhe unë, kaq e pata 18
Tăcut-am şi eu, atât mi-a fost 19
Flurans Ilia: Shkrimtari 19
Scriitorul 20

PËRSIATJE / CUGETARE
Ardian-Christian Kyçyku: Kultura e mirëfilltë, ose „mbi tolerancën pa tolerancë” 21
Cultura autentică sau „despre toleranţă fără toleranţă” 24

AVOKATI YT / AVOCATUL TĂU
Ridvan Dibra: Libri në koma. Rroftë Facebook-u! (Cartea în coma. Trăiască Facebook!) 28

CLIO
Kopi Kyçyku: Kultura në kontekstin e globalizimit (Cultura în contextul globalizării) 31

PARNASSÓS
Jan Twardowski: Shkrimi 35
Tudor Arghezi: Asnjëherë vjeshta... 35
Mes dy netësh_ 36
Sapo kishe ikur 36
Leo Butnaru: Shkelja e proverbit 37
Operacion në zemër 37
Që prapa gardhit 38
Traian T. Coşovei: Mjeshtrat e durimit 38
Pleqëritë e një djaloshi të urtë 39
Andi Kosta: 1 Vers pentru sine-mi (Një varg për veten) 40

PËR TË QESHUR e PËR TË QARË / DE RÂS şi DE PLÂNS
Eugen Ionesco: 0.002%_ 44
Adhurim Lako: Jurnal pentru bătrâneţe (Ditar për pleqëri) 44
Andrzej Bursa: Kazanova 47

LABIRINTET E SHKENCËS / LABIRINTURILE ŞTIINŢEI
Alisa Velaj: Katharsisi (I) 48
Ilir Shyta: E vërteta bën keq në zemër (Adevărul dăunează inimii) 61

ESSE
Antonio Frattasio: Lectio Magistralis 69
Alket Çani: “Për shtegtarët e pak metrave katrorë” - shënime për librin e Romeo Çollakut - 80

MEDALION
Krenar Zejno: 13 kapituj për 13 pikë llotarie pyetjesh_ 83
Igor Ursenco: tatuaj in vitro_ 88
Istref Haxhillari: „Angelus Novus” – o altfel de carte (Angelus Novus – një tjetër lloj libri) 102

MIJËVJETSHI I URTISË / MILENIUL ÎNŢELEPCIUNII
Mark Oshënari: Për ligjin e perëndishëm në 200 zëra / Marcu Ascetul:
Despre legea duhovnicească, în 200 de capete 106

RES, NON VERBA
Pellumb Kulla: Grotesku i të Qeshurës së Ndaluar - Humori në një Diktaturë Komuniste (Grotescul Râsului Interzis – umorul într-o dictatură comunistă) 111

DE VIRIS ILLUSTRIBUS
Mitrush Kuteli: Nenea Braho din Shkumbanore 118

DIXIT
Etërit e Ballkanit: Cleopa: Dështimi, ose vrasja e foshnjave (Avortul sau uciderea bebeluşilor) 134

CÆLESTIS ARCUS
Anna Kamieńska: ***_ 137
Tymoteusz Karpowicz: Gjumi i lapsit 137
Tadeusz Różewicz: Shtatore 138
Anna Pogonowska : Thonë disa se në epokën e atomit 138
Wislawa Szymborska: Zeroja shkruhet vetë 139
Zbigniew Herbert: Guri 139
Ruszard Kapuscinski: Kur ik Poeti 140

ZONA
Përparim Xhixha: Ura mbi vete 141
Albina Idrizi: Hijet e kullave 146

THEATRUM
Kopi Kyçyku: Renaşterea spaniolă şi teatrul lui Servantes (Rilindja spanjolle dhe teatri i Servantesit) 156
Ragip Sylaj: Vetëkryqëzimi (Dramë në pesë pamje) 161

OAZI I PËRKTHYESIT / OAZA TRADUCĂTORULUI
Cristian Popescu: Këshilla nga nëna 187
Pema gjenealogjike 188

MEDALION
Traianus (Traian Vasilcău): Këngë shkruar me Zotin / Cântec scris cu Dumnezeu 189
Edmond Shallvari: Ne rrojmë dhe pa to... 194
Alisa Velaj: Scrisă pe sticlă / E shkruar mbi qelq – poezi/i – 199

AUDACES FORTUNA JUVAT
Arqile V. Gjata: Asnjeri mos të vdesë i pa dobi 204

ALARMI HAEMUS / ALARMA HÆMUS
Constantin Virgil Gheorghiu: Ora 25 (fragmente) 206
Kopi Kyçyku: Idealet, pastaj materialet... 210

LUPA E HULUMTUESIT / LUPA CERCETĂTORULUI
Anton Çefa: Poezia e Iliriana Sulkuqit dhe disa konsiderata për poezinë erotike në letërsinë tonë të traditës 212
Jalea Ismailova: Literatură română tradusă în limba Azerbaidjană 227
Жаля Исмайлова: Румынская литература в переводе на азербайджанский язык 232

LINGVA
Viktor Bakillari : Les connecteurs complexes en français et en albanais 240
Viktor Bakillari: Lidhëzorët e përbërë në frëngjishte dhe në shqipe 250

(AUTO)PORTRET
Krisje…- Bisedë me shkrimtarin Istref Haxhillari (Pogradec) 261

AB HONORES
Viron Andrea: Panteoni i Kombit në vëllimin enciklopedik “Kontribute Shqiptare në visarin e përbashkët të popujve” 289
Dhionis Qirzidhi: Nga jeta e Bajronit... (Din viaţa lui Byron) 295

KOMBET NË EVROPË / NEAMURILE ÎN EUROPA
Dhurata Hamzai: Gëzim Alpion, në ngërçin e civilizimeve 306
Şeila Azis: Turcia între Orient şi Occident (Turqia mes Lindjes dhe Perëndimit) 313

KRITIKË / CRITICĂ
Bujar Leskaj: Absurdi i kohës absurde - Shënime mbi romanin “Absurdi” i autorit Koço Kosta 320
Ilir Shyta : Ne, nga jashtë, lexohemi brenda... (Qasje në romanin “I huaji” të Alber Kamy) 325
Igor Ursenco: O prezenţă absentă, Po(i)etul (Introducere în lirica pneumatică a lui Traianus) 331

BASHKËSI / COMUNITATE
The Eastern European Messenger 336
Cornel Dumitrescu: Oferta culturală a Muzeului Naţional al Satului 338
”Dimitrie Gusti” 338

TË FTUAR / INVITAŢI
Istref Haxhillari: Dekreti perandorak (tregim) 342
Eduart Sulollari: Fëshfërin era e lamtumirës 353

BISEDAT HAEMUS / CONVORBIRILE HAEMUS
Sean Thomas Dougherty: ... poema, për mua, vë në dyshim ideologjitë abstrakte, sepse ideologjia e vërtetë e poezisë është ajo që rrëfen për ndjenjat e të gjithë njerëzve. (Një bisedë e gazetares Dhurata Hamzai me poetin amerikan Sean Thomas Dougherty / O convorbire a jurnalistei Dhurata Hamzai cu poetul american Sean Thomas Dougherty) 357

IMAGO MUNDI
Bashkim Shehu: Angelus Novus 362

DY FJALË ÇAJNË DHENË / O TĂIETURĂ CA ÎN PIATRĂ
Ruszard Kapuscinski: Zoti sheh dhe hesht 376
Kopi Kyçyku: Dëshmi të qëndresës intelektuale 377

ESSEN NON VIDARE
Ibrahim Kadriu: Tringa 381
Adhurim Lako: Koha 391

PAX
Virgil Mazilescu: hanin në një tryezë të gjatë e të bollshme 396

BIBLIOTHAECA HAEMUS
Poezia e Ferik Ferrës në Bukuresht 397
Shqipëria kujton. 1944-1991 – një antologji proze. (Albania îşi aduce aminte. 1944-1991) – o antologie a prozei albaneze pregătită de Dr. Ardian Klosi şi Elsa Demo_ 398
„Rumania-studentët shqiptarë në vite / formimi intelektual dhe veprimtaria” - vepër me vlera të ngritura 401
Ajete Zogaj: Dija si art / arti si dije…_ 404

PROSA
Anton Pashku: Ceasul 407
Valetnin Boboc: Din Iad în Infern_ 411
Flurans Ilia: Lojë e çuditshme 416
Eduart Sulollari: Dashuri ajrore 420

IN MEMORIAM
Ai që kish njëlloj të ndritshme edhe praninë, edhe mungesën... (VDhimitër Xhuvani) 424
Grigore Vieru: Nëna 425
Formular 425
Betim_ 426
Krenar Zejno: Shenja e paparë e “bohemit” të madh Shqiptar (Artur Tashko) 427
Dr. Ardian Klosi: Te jetëvdekja me të. In memoriam Adhurim Lako_ 430
La viaţă-moartea cu el 435

URA LIDHËSE / PUNŢI DE LEGĂTURĂ
Ferik Ferra: Yjet e qiellit të Dakisë 440
Stelele cerului Daciei 440
Shpendi Sollaku Noé: Është ora të ikim, Sokrat (E timpul să plecăm, Socrates) Poezi/i 441
Kopi Kyçyku: Sintagma „Shoqëri e Hapur” 445
Irini Nanushi: Elena 448

ZËRA TË SË ARDHMES / VOCI ALE VIITORULUI
Ikja për të gjetur gjuhën –kthimi për të mos humbur heshtjen_ 450
Vangjush V(ë)llahu: Shkëputje nga dheu_ 452
Plecarea pentru a(-şi) găsi limba –întoarcerea pentru a nu(-şi) pierde tăcerea 464
Alisa Velaj: Katharsisi (II) 467

SCRIPTA MANENT
Andi Meçaj: Shitem i gjithi - monodramë me një akt - 491
Anila Xhekaliu: Përftyra (fragment) 505
Nuk dua të jem më aty (poezi nga vëllimi “Medium”) 506
Abdullah Zeneli: Dy fjalë në fund, ose Një filozofi e re poetike 512

DUO
Vintilă Horia: Zoti është lindur në mërgim (Dumnezeu s-a născut în exil) 515

PENA QË S’U THYEN / CONDEIE CARE NU S-AU FRÂNT
Radu Gyr: Udhëtime 517
Atij që më sajoi trishtimin_ 518
Anton Çefa: 100-vjetori i gazetës “Dielli” 519
Nicolae Labiş: Albatrosi i vrarë 525

BIS REPETITA PLACENT_ 526
Toka e mbrame e mërgimit / Ultimul pământ din exil. Nga poezia e gjuhës spanjolle – Din poezia de limbă spaniolă 526
Miguel de Unamuno: Atdheu im_ 526
José Asunción Silva: Sëmundja e shekullit 526
Amado Nervo: Takimi 527
José Juan Tablado: Shkëlqim hëne 527
Shelg 527
Duelistët 528
Manuel Machado: Autoportret i ri 528
Antonio Machado: Udhëtar 528
Francisco Villaespesa: Sahati 529
Juan Ramón Jiménez: Shatërvani i braktisur 529
Unë s’jam unë 530
Plep i bardhë 530
León Felipe: Shkatërrojeni këtë varg 530
Të vijë poeti 531
Pedro Salinas: Etje 531
Po armiqtë? 532
Vicente Huidobro: Ars Poetica 532
Jorge Guillen: Toka e mbrame e mërgimit 533
Gerardo Diego: Ngadhnjim 533
Vicente Aleixandre: Poeti sjell ndërmend jetën 534
Jorge Luís Borges: Things that might have been 534
Rafael Alberti: Burgos 535
Pablo Antonio Cuadra: Nata është një femër e panjohur 535

TEKAT E TRANZICIONIT TOANELE TRANZIŢIEI
Normat evropiane të varrimit / Normele europene de înmormântare 536

ARTE
Nuri Plaku: Piktura etiane dhe filozofia e qënies 537
Përsiatje për drurin dhe për ata që e bëjnë të flasë… 541
Ekspozitë shqiptare në Athinë 544

DULCIS IN FUNDO
Vinçenx Golletti Baffa: Ç’është demokracia (Disputatio suberudita) 545
Herta Müller – nobelistja e letërsisë për vitin 2009 553
DJE vendosa (IERI am spus) 554
Tek ne në Gjermani 555
Victor Eftimiu: Shqiponja 556
Paul Goma: Shpellanë 557