MARIAN POPA: Fjala ‘e vërtetë’ / Cuvântul ‚adevăr’

Do t’i përgjigjesha pyetjes me një pyetje si përgjigje. Pse, - kur nuk ekzistokan konspiracione planetare, - u ra në ujdi që dokumentet e mbrame lidhur me Luftën e Dytë Botërore, përfunduar në maj 1945, të bëhen publike vetëm pas 100 vjetësh, pra më 2045? Pse prej qindra vjetësh Vatikani fsheh dokumente? Pse institutet amerikane nuk pranuan t’i përgjigej kërkesës rumune lidhur me disa dokumente të agjentëve rumunë të Gjermanisë, gjatë Luftës së Dytë Botërore?
Rreth rënies së komunizmit më njoftoi në fshehtësi dikush, - në gusht 1979, - që erdhi drejt meje, ndonëse nuk pata këmbyer kurrë me të ndonjë fjalë. Vetëm njiheshim dhe përshëndeteshim. „U vendos braktisja”, më tha. Aq. Tundi kokën, buzëqeshi në drejtim tjetër, që unë të shoh se po buzëqesh, dhe u zhduk siç erdhi. (...) Qysh atëhere nisa të jem i vëmendshëm ndaj simptomave. Sepse njëlloj si natyra, as shoqëria njerëzore, nuk bën kërcime. (...)

Nuk më pëlqen fjala ‚E Vërtetë’. Pse? Sepse natyra e saj është ajo që shprehet në një aforizëm të kibernetikanit Heinz von Foerster: „E vërteta është shpikja e një gënjeshtari”. (...) Nëse e vërteta nuk ka dalë në shesh kur ngjarja ndodh, atëhere më kot del në shesh më vonë. Nëse nuk është trillim, E vërteta është një mrekulli nga Dhjata e Vjetër, ose e Re: e Vërteta e përzjerë me Vërtetimin. Unë nuk kam marrë pjesë në asnjë takim të udhëheqësve të fuqive të mëdha. Prandaj nuk kemi nga t’ia mbajmë dhe duhet të themi Po. Përndryshe pse u likujduan Çausheskët aq shpejt? Nuk është një turp për ne protokronistët që të ngjasojmë me frëngët e vitit 1789, me rusët e vitit 1917, apo me italianët, – edhe këta bij të historisë së përgjithshme – që e trajtuan Musolinin dhe dashnoren e tij si ca gjedhë për thrrtore? A nuk ishte Çaushesku i afërt me të gjithë krerët e mëdhenj të botës? Në fund të fundit, shpesh kam menduar se, për mua, nga ajo ngjarje, gjëja kryesore që duhet të kujtoj me mirënjohje është se pika terminus, të cilën nuk e vuri askush, ose që e vunë udhëheqësit e fuqive të mëdha, pasi vendosën ta mbyllnin atë epokë, më lejoi të kem një fund të përkryer për Historinë* time.

* „Historia e letërsisë rumune me sot, me nesër” – Vepër studimore, filozofike, historike dhe shpirtërore, me mbi dhjetë mijë faqe, e Marian Popës, botuar në fillim të shekullit XXI. Për nga thellësia, gjykimet dhe dendësia e të dhënave, Historia... mund të vihet pranë enciklopedive më të pasura të kulturës Evropiane e më gjerë.
 
[Pjesë nga libri „Avokati i të paudhit”
(Avocatul diavolului), Bukuresht, 2003]