Ndue Ukaj: Gjithmonë diçka mungon


Ndue Ukaj (1977), shkrimtar, kritik i letërsisë dhe publicist. Ka kryer studimet për letërsi dhe gjuhë shqipe në Fakultetin e Filologjisë në Universitetin e Prishtinës, ku ka ndjekur edhe studimet e magjistraturës. Ka jetuar në Suedi, ku ka kryer kurse të ndryshme. Ka qenë anëtar i disa redaksive letrare dhe editor i revistës për art, kulturë e shoqëri “Identiteti”. Është i përfshirë në disa antologji të poezisë shqipe, brenda dhe jashtë vendit. Poezitë dhe tekstet e tij janë përkthyer në anglisht, spanjisht, italisht, rumanisht, finlandisht, kinezisht, suedisht dhe janë botuar në shumë revista prestigjioze. Është autor i librave: “Diskursi biblik në letërsinë shqipe”, “Ujëvarat e metaforave”, “Godo nuk vjen”, “Ithaca of the Word”, poezi, përkthyer nga Peter Tase, “Godo is not coming”, poezi, përkthyer nga Peter Tase, “Arka e shpëtimit”, poezi. Libri me poezi “Godo nuk vjen” u vlerësua me çmimin kombëtar ”Azem Shkreli” për librin më të mirë të botuar me poezi në vitin 2010, në Kosovë. Në Festivalin Ndërkombëtar të Poezisë, “Ditët e Naimit” u laurua me çmimin për poezinë më të mirë “Qiriu i Naimit.” Revista letrare The International Poetry Translation And Research Centre, që botohet në Kinë, e ka vlerësuar një nga poetët më të mirë të botuar në vitin 2013 në këtë revistë. Është vlerësuar po ashtu edhe me mirënjohje dhe çmime tjera letrare. Është anëtar i PEN-it në Suedi.
  

Drejtpeshim


Gjithmonë rastis të shihesh një ëndërr e të ëndërrosh diçka tjetër. 
Të jesh i magjepsur pas një ikone e ta ëndërrosh një ikonë tjetër.
Të rastis të jesh diku e të mendosh për një vend tjetër;
përshembull të jesh në Romë dhe papritur të kuptosh:
jo të gjitha rrugët të çojnë kah lumturia. 

Të jesh në Prishtinë e të ëndërrosh një vend të largët
ku liria s’ka duhmë politike.
Apo të jesh në një vend të largët
e ta ëndërrosh Prishtinën me duhmë politike.

Gjithmonë rastis të sajosh ide e të ngrehësh piramidën e lumturisë
me labirinte të bukura e ikona madhështore.
Dhe papritur të shihesh skëterrën mizore pranë këmbëve tua.


Gjithmonë rastis të realizosh diçka e të kërkosh diçka tjetër.
Te jesh me dikë e ta kërkosh dikë tjetër. 
Ah, gjithmonë rastis ta kërkosh piramidën e lumturisë
e të përmbysesh në trekëndëshin e pikëllimit,
kufiri i të cilit rastësisht qëllon të jetë i padukshëm,
ku ti pështjellësh si i dehuri kur s’e mban drejtpeshimin
dhe sheh si ravijëzohen njerëz që mbajnë letra të bardha
nëpër duart e tyre të zeza. Ata shikojnë qiellin e kaltër.
E nga xhepat e tyre nxjerrin poezi që bëhen të lexueshme
veç kur ka rrezatim diellor.

Vegim


Më sëmbon diçka
teksa si anije kthehem nga dallgët
drejt limanit të kujtimeve.
Aty është koha e pashkruar. Ankorimi i ngadalshëm.

Është vjeshtë e hershme
e një zog këndon si më parë.

Dielli shtrihet mbi tokë e qyteti zgjohet i zhurmshëm
anija ime i afrohet qetësisë.
Matanë kujtesës një kambanë
paralajmëron tregimin e pakryer.

Gjethet e kuqërremta vazhdojnë të jenë kurora e imagjinatës sime
E qiellit tim.  
Është muzg. Jehu i detit ma mbush gjoksin me një dëshirë:
Lirinë e peshqve.
Ah, kjo zonë është e ndaluar për peshkim.
Por një anije luftarake shkeli ligjet ndërkombëtare
dhe kushedi sa peshq vrau.

Ne zbresim poshtë e më poshtë
dhe dielli shkëlqen e deti duket si kristale mëngjesore.
E nga toka dëgjohen notat e një melodie-
një melodie që s’dua ta deshifroj.

Gjithmonë diçka mungon


Ti kërkon gjatë rrugëve të botës
Itakën a Penelopën e shtrirë me dëshira të paqarta
Kujtime të trishta e net pa gjumë
Një tokë të premtuar
Ku do ta vendosësh kokën tënde
Dhimbjet tua.

Dhe gjen rrugë të mjegullta.
Tokën e mbushur me gjarpërinj
ku s’ka tambël, mjaltë e as vend me vu këmbën tënde

Gjen shtëpinë e pagjumësisë ku strehohen ëndrrat,
ku hahen ëndrrat dhe shpjegohet lumturia.  

Ah, ti gjithmonë kërkon diçka
dhe harron se gjithmonë diçka të mungon.
Të mungon rruga ka caku
apo Itaka ku do të ankorohesh,
me një grua dhe një qen që fle pranë këmbëve të saj.

Ti gjithmonë pret diçka
dhe harron se gjithmonë diçka të mungon:
Shtëpia e ëndrrave dhe treguesit e lumturisë.

Ti kërkon rrugën ka caku
Sepse ti gjithmonë kërkon diçka ndryshe
Përshembull: një njeri pa syza të urrejtjes.

Ti gjithmonë kërkon diçka tjetër
dhe gjen një rrugë me një kryq.
Ta dhanë kryqin e gozhdat t’i dorëzuan.
Me to deshën të mbysin miq e armiq
sepse ti gjithmonë kërkove diçka
dhe gjete diçka tjetër.

Asgjë


Qershitë janë pjekë. Ato s’janë të ëmbla si vitin e kaluar.
Babai im thotë sivjet pranvera ishte e vonuar.
Mua s’më pëlqen ky konstatim.
Sot përsëri hapa dritaren dhe pash gjethe t’njoma
e ngjyra magjike.
Rrezet e diellit përthyheshin nëpërmjet degëve të Pemës
kah pellgu ku pija ujë si fëmijë
Ah ç’identitet!
Përsëri mendova: ka shumë rrugë që kurrë s’i shkelim
dhe shumë dhembje që kurrë s’i përjetojmë
shumë gëzime që kurrë s’i ndjejmë
shumë dëshira që gjithmonë i ëndërrojmë.

Një dëshirë gjithmonë e mbaj ndezur
si dritaren për ajrosje apo për përqafim me dritën.

Kodra mbi shtëpinë time buzëqesh çdo mëngjes
kur përshëndetet me rrezet e diellit.
E unë hapëroj nëpër pemët e shumta
dhe mbushi ujë në kroin e fshatit, aty ku pinë ujë prindërit e mi
ku pinë ujë fëmijët e mi.

Dikur s’dija shumë për Herakltin
as të vetëm njëherë mund të lahemi në të njëjtin ujë.

Tash shtrij hapin përpara dhe them:
Ka shumë rrugë që kurrë s’i shkelim
Dhe disa tregime që gjithmonë na thërrasin
Kah portat e ndërgjegjes si shkohet?

Itaka sëmbon


“Unë jam e huaja n’vendin tim” shkruante Edith Södergran.
S’di si do të jetë ndjerë ajo atë ditë kur frynte erë dhe binte borë.
Ajo sigurisht fliste për Itakën e saj apo mungesën e përhershme.
Një dhimbje që përbirohet dhe si shigjeta sëmbon.
Në të vërtet ajo mund të fliste për mungesën e Itakës,
për mungesën e ngjashme si atëherë kur Odiseu i afrohej limanit
dhe s’dinte kush ishte në pallatin e tij;
kush e shoqëronte Penelopën e ç’ndodhte me qenin e tij?

Fryn dhe bie borë.
Një grua ec ngadalë, ka frikë se do të rrëzohet.
Qartësia mungon.
Shikimi im përherë ngashënjehet nga portat mbyllura
-kah Itaka-
dhe një grua që pret e rrethuar me imagjinatë.

Gjithmonë synojmë të ankorojmë vetën nëpër dallgët që rriten.
Ah, ç’është caku?
Një shpikje e Askujt apo e fuqive të Mbinatyrshme.
Cakun që kurrë s’e arrijmë.

Edith shihte një pemë ma t’madhe se gjitha pemët tjera.
Askund s’ishte gjarpri. As Eva e bukur e joshëse.
E mira dhe e keqja ishin përzier si leshi në pubisin e saj.

Mjegull dhe bie borë.
Matanë kujtesës një grua ka frikë nga nata.
Muzikë s’ka askund. Është një mori zogjsh që cicërojnë.
Refrenet e joshjes për të cilat përpëlitemi si në ëndrra dimërore.
Gjethet e pemëve që fëshfërijnë
si fustani i Penelopës kur u hodh në përqafim të Odiseut.

Oh, kjo është muzikë për ata që duan qartësinë
dhe shmangen nga mjegulla, rregulli.
Unë kthej fytyrën kah rruga e re,
aty s’kam kaluar asnjëherë.
Dhe them: s’jam i huaji në vendin tim.
E hapa përsëri librin dhe gjeta atë që Edith vërtet e tha:
 “Unë digjem për një vend që nuk është.”


Rruga e Kalvarit


Të duhet një kryq. Dy gra që rrinë besnike deri në fund
dhe një udhë e gjatë sa maja ku ëndërron të shkosh.
Ah, ti gjithmonë më ke thënë ëndërron të shkosh larg.

Rrugës ka kronikanë. Disa shkruajnë të vërteta
Disa shtrembërojnë të vërteta.
Dishepuj e hipokritë shkruajnë tregimin tënd.

Rrugës gjendet ndonjë grua që t’i fshin djersët,
një tjetër që ta vë një kryq më shumë.

Sigurisht s’ka sesi të mos jetë një Simon që të ndihmon ta mbash kryqin.

Gjithmonë është një Pjetër aty.
Kur ndezët zjarri dhe dëgjohen akuza:
Ai të mohon tri herë dhe pendohet para se të këndoj gjeli.

Ti i gozhduar të duhet të thuash: fali o Zot sepse s’dinë ç’bëjnë.

S’i përfillja këshillat e të Urtit.
Kur më tha: gjithmonë kanë më t’rrethue njerëz që bërtasin:
Kryqëzoje, kryqëzoje.
Edhe të tjetër shtrirë matanë dhimbjes:
Hosana, Hosana!

Si udha e gjatë


Një udhë e gjatë është sa një tingull
në saksofonin e vajzës
që drithëron publikun kur ekzekuton muzikën e dashur për veshin tënd.
Një udhë e gjatë fillon aty ku dikush e mbaroi,
si tingulli i saksofonit që e përcjell trumbeta
kur buçet dhe paralajmërojnë diçka-
një lajm, kumt dashuri a ulërimë lufte.
Oh, ne ecim më tutje dhe aty s’është caku-
tingulli shuhet sapo dëgjon hapat e rënduar.

Si fëmijë cakun e kisha ëndërr të vogël
Pastaj ëndrra rritej e hapat e mi zvogëloheshin.

Një udhë e gjatë është sa një ëndërr disasekondëshe
apo si muzika që depërton në krejt qenien
Pavërjetshëm.
Një udhë e gjatë nëpër ëndrra e ha realitetin
të cilin asnjëherë s’arrijmë ta emancipojmë

Pasqyra


Zgjohem dhe s’i pëlqej pasqyrat,
më duken zgjatim i ëndrrës së padëshiruar.
E megjithatë nganjëherë më duhet t’shikohem n’to
në mëngjes kur marr rrugën kah ti, e përndritshmja ime.
Nga ti që mban pushtetin
mbi humanizmin tonë të rrethuar me mure t’larta

Ti po ashtu më ke thënë s’e do pasqyrën.
E urren shikimin përbuzës t’saj
apo njollën që e mban t’ fshehur në ballin tënd

E unë t’shoh përherë duke kërkuar rrugën kah pasqyra
Ku ti sheh vërtet fytyrën tënde.
               

Zbulesa


Me kalimin e kohës kuptojmë gjithnjë e më shumë
për mistere që na rrethojnë
njohjen e paktë të vetvetes
njeriun që sillet përreth nesh
dhe një urë që kurrë s’e kalojmë.

Me kalimin e kohës kuptojmë gjithnjë e më shumë
dëshpërimin pa krah
yjet që bien nga qielli dhe shkrihen në duart e njoma.
Unë që sot refuzoj të shkruaj skica dëshpërimi
tradhtinë e miqve
sepse njoh mrekullinë e dashurisë
gëzimin pa kufij kur shikon lart ka qielli
dhe si zogu në fluturim
spërkat mirësi.

Ti shtegton si reja mbi kodrat e mjegullta,
si varka e zbraztë në mallkimin e valëve
dhe askund s’e sheh pikën e ankorimit
as hartën e grishur të shpirtit tënd.

Unë s’di të vizatoj skica dëshpërimi
i marrë nga miqtë e pabesë
që rrinë me gurë në duar dhe gjuajnë
si turma kur kryqëzohej Jezusi.

Unë vizatoj skica dashurie
me lapsin që u merr ngjyrë luleve pranverore
dhe të shoh ty me lutjen tënde matanë dallgëve
melankolinë që prek shpirtin
si rrezja e diellit trupin tënd t’ ëmbël.

Aty pran padashur zë vend një pëllumb i bardh
në letrën që ia lidh flatrat
Dhe ai më nuk fluturon.

Ekspozitë


Vjeshtë e kuqërremtë. Mëngjesi është i zbehtë.
Edhe Prishtina i ngjan një pellgu të kuqërremtë.
Mua kamerierja ma sjell expresson dhe duket e mërzitur.
Gazetat në ballina mbajnë silueta grash lakuriqe.

Në fund lexoj njoftimin:
Ora 21. Ekspozitë: Mona Liza.

Dhe më vjen një zë:
Leonardo u bë xheloz.
Ndezi cigaren dhe shikoi Mona Lizën e tij.
Ah, ajo s’është më e imja-tha dhe shtypi cigaren
në ballin e saj.

Në ngjyrat e përziera me gishtat e tij
U dogj lajmi a Mona Liza?
Buzëqeshja e saj e syri melankolik u fashitën
teksa mbi të u valëvitë një re-tymi,
si një shall i zi që po binte në trupin e një gruaje të bukur.

Kryqi


Një ditë ai mbështolli kokën
dimri ishte i furishëm
binte borë e frynte nga katër anë.
Dikush gjithë këtë e quajti stuhi.
Emërtimet edhe mund të ndryshojnë,
domethëniet janë në kokat e atyre që e shohin.
Megjithatë ajo ishte furtunë dhe godiste pamëshirshëm.
Një ditë ai takoi atë që e donte-
në dimrin e furishëm që kishte mbuluar tokën.
Binte borë dhe frynte nga katër anë;
bardh ishte çdo kund veç zemrës së tij
ku kishte mbjell pushtet errësira.  
Një ditë ai mori gozhda,
në një dimër të furishëm
kur binte borë dhe frynte n’katër anë,
dhe përgatiti kryqin
të vetmin vend ku kishte hapësirë ta gozhdonte ndërgjegjen e tij.

Apokalipsi


Atëherë ëndrrat do të dalin nga burgu i gjuhës
dhe një zë përtej qenies do të kërkojë qartësi
që të rrëfejë për gjëra që do të ndodhin.
Si për shembull të burgosurit që do të thonë: rroftë princi
E të lirët: poshtë princi.
Atë ditë nga burgu i gjuhës
do të vërshojnë gjarpri në tokën e thatë
do të pinë tamblin e hanë mjaltin.
Atëherë hëna do të zhduket për një kohë të pacaktuar
dhe një rrezatim diellor do të shtojë nevojën për shi.
E nga thellësia e qenies
do të spërkatet toka
me helm a me dashuri?