Poetja Mushata Matei
(Muşata Matei), lindur më 8 gusht
1989, studion në University College London (Angli) për ekonomi
dhe biznes. Ka mbaruar shkëlqyeshëm Bellerbys College Cambridge
(Student of th Year Award – 2009), ku, paralelisht me ekonominë dhe
matematikën (më 2007 ka fituar medaljen e bronzit në konkursin e matematikës së
lartë në Britaninë e Madhe) ka vazhduar studimet për letërsi dhe sociologji.
Ish-nxënëse në liceun “Prometeu” të Kishinjevit (Moldavi), në vitet 2005-2007 u
dallua si fituese në olimpiadat e gjuhëve dhe letërsive rumune, frënge dhe
angleze, sidhe në olimpiada dhe konkurse të tjera ndërkombëtare. Nga viti 2009
është bursiste e Fondacionit Dinu Patriçiu (Rumani).
Në vitet 2007-2008 ka
debutuar me përkthime nga veprat e 22 poetëve amerikanë dhe me poezi të vetat.
Më tej përktheu në anglisht poetë të shquar rumunë, si Luçian Blaga, Nikita
Stanesku e të tjerë.
Mushata Matei shkruan
vjersha dhe ese në rumanisht, anglisht e frëngjisht dhe ka qenë redaktore e
letërsisë në revistën Le Mag, që del në Londër në gjuhën frënge.
Krijimet e saj janë
botuar në revistat “Poezia” dhe “Feed Back” (Jash, Rumani), “Porto Franco”,
“Dunărea de Jos” (Danubi i Poshtëm), Galac (Rumani), “Revista nouă” (“Revista e
re”), Kampina (Rumani), “Le Mag” (Londër), në almanakun “Basarabia literară”
(“Basarabia letrare”), Alba Iulia, 2008 (Rumani) etj. Është e pranishme edhe në
vëllimin “Dialoguri socratice” (Dialogje sokratike), Galac, 2010.
Ka marrë Çmimin e
revistës “Poezia” (Jash, 2008), Çmimin e Shoqërisë së Shkrimtarëve “C. Negri”
(Galac, 2008), Çmimin për poezi të Institutit Francez të Britanisë së Madhe
(2008), Çmimin e Parë në Festivalin Ndërkombëtar të poezisë “Grigore Vieru”
(edicioni i dytë, 2010).
Kritika letrare e
specializuar e ka vlerësuar lart krijimtarinë artistike të poetes Mushata
Matei. Ja si shprehet, bie fjala, për të studiuesja e njohur Nina Josu (Zhosu):
“Poetja e re ka një ëndërr, ka një udhë, ka jë ndjesi pa të dytë, që e shfaq
pa ngurrim, në mënyrë origjinale, tërësore, duke drituar shtegun e vet të
fshehtë, duke na ndriçuar shpresat: “ka një fillim me shënja jete në hone dhe
në sende / dhe në çdo burg ka një mall për liri” (poezia “Luftë”)”. Ndërsa
kritiku Daniel Corbu (Korbu) ve në dukje: “Basarabasja Mushata Matei është
një nga poetet e gjuhës rumune që premton jashtëzakonisht shumë. Koha do të
tregojë si vlerën e shijes sonë poetike të momentit të tanishëm, ashtu edhe
thellësinë lrike të poezive që do të vijnë”.
Poezitë që po botojmë
janë shkëputur nga vëllimi dygjuhësh “Hazardul unui nou mileniu” / “The
hazard of a new millenium”, Princeps Edit, Jash (Rumani), 2011.
Dulcis in fundo: Mushata Matei është e bija e një personaliteti
poliedrik evropian, poetit të shquar, filozofit, diplomatit, akademikut Valeriu
Matei, pas gjurmëve të të cilit çapitet me hov e siguri. (“Bëmë baba të të
ngjaj”!).
Akad. Kopi Kyçyku
Muşata MATEI (n. la
8 august 1989) îşi face masteratul la şcoala diplomatică a Universităţii
Oxford. A absolvit cu excelenţă University College London, Marea Britanie,
la Economie și business (2012), iar anterior Bellerbys
College Cambridge (Student of the Year Award - 2009), unde în paralel
cu economia şi matematicile (în 2007 a obţinut medalia de bronz la concursul de
matematică superioară din Marea Britanie) a studiat literatura şi sociologia. Fostă elevă a liceului Prometeu (Chişinău),
s-a remarcat în anii 2005 – 2007, ca învingătoare la olimpiadele de limba şi literatura
română, limbile franceză şi engleză, premiantă la olimpiade şi concursuri
internaţionale. În anii 2012 - 2014 a lucrat la compania de holding bancar Goldman Sachs din Londra.
A debutat cu
traduceri din versurile a 22 de poeţi americani (E.A.Robinson, Robert Frost,
Carl Sandburg, T.S.Eliot, W.C.Wiliams, Wallace Stevens, Ezra Pound, W.H.Auden,
Theodore Roethke, Gregory Corso ş.a.) în revista Viaţa Basarabiei,
nr.4, 2007 – nr. 1, 2008 şi cu versuri proprii în Literatura şi arta (nr.37
din 11 septembrie 2008). A tradus în engleză
din poezia lui Lucian Blaga, Nichita Stănescu şi a unor poeţi români
contemporani. Scrie poeme şi eseuri în limbile română, engleză şi franceză, a
fost redactor al secţiunii literatură la revista de limbă franceză Le
Mag (Londra).
A publicat în
revistele Poezia şi Feed Back (Iaşi), Literatura
şi arta, Viaţa Basarabiei şi Noi (Chişinău), Porto
Franco, Dunărea de Jos şi Confluenţe (Galaţi), Revista
nouă (Câmpina), Carmina Balcanica (Bucureşti), Le Mag (Londra), Haemus Plus (Albania), în almanahul Basarabia literară (Alba
Iulia, 2008) ş.a.
În 2011 a debutat
cu volumul de versuri Hazardul unui nou mileniu, editura Princeps
edit, Iaşi, care s-a bucurast de o bună receptare critică. Despre poezia
Muşatei Matei au scis Mihai Cimpoi, Alex Ştefănescu, Theodor Codreanu, Daniel
Corbu, Viorel Dinescu, Nina Josu ş.a.
Premiul revistei Poezia (Iaşi
2008), al Societăţii scriitorilor “C. Negri” (Galaţi, 2008),
premiul pentru poezie al Institutului Francez din Marea Britanie (2008),
premiul Festivalului Internaţional de poezie Grigore Vieru, ediţia
a II-a (2010).
shekulli që shkoi nuk dashka t’i mbyllë dyert,
të ulë qepenat e një mijëvjetshi
ku mesjeta vdiq dhe u rilind paprerë
me krejt arsenalin e armëve dhe shumësinë e
cfilitjeve,
me çmësyshje moderne, me inkuizicione të holla, me
internime dhe vrasje,
me ideologë të gjymtë dhe krerë të përbindshëm
shekulli i perënduar
struket
mes teksteve
si një krimb i
uritur në mes të mollës
të cilën Eva e kafshoi,
pëshpërit
mes fjalësh me zërin e shplarë të faraonëve
të ngujuar në fron,
llomotit
në një gjuhë të mprehur
të
hulumtuesve - lehona të kaq e kaq historive,
bëlbëzon
në akordet çmendurake
të
hiteve që i luajnë mendsh netët...
në një cep të çastit
një nënë me foshnjën në krahë
gëlltit e ndrojtur
një këngë të hershme djepi
dhe mbart në ëndrrat e saj dalëmode
shpresën e një harmonie të re.
veacul trecut nu vrea să-şi închidă uşile, să tragă
obloanele unui mileniu
în care evul mediu a murit şi-a renăscut mereu cu
tot arsenalul de arme şi panoplia de torturi,
cu exorcizări moderne, inchiziţii subtile,
deportări şi omoruri, cu ideologi semidocţi şi lideri siniştri
secolul apus
se ascunde printre texte
ca un vierme flămând în miezul mărului
din care Eva doar s-a-nfruptat,
susură printre cuvinte cu glasul fad al
fanfaronilor aburcaţi pe soclu,
trăncăneşte pe limba ascuţită
a exegeţilor lehuzi de atâtea istorii, bolboroseşte în
acordurile demenţiale ale hiturilor ce scot nopţile din minţi...
la o margine a clipei
o mamă cu pruncul în braţe
îngână sfioasă
un vechi cântec de leagăn
şi poartă în visele-i demodate
speranţa unei noi armonii.
si ca shqiponja që gremisen mbi kreshta
largësitë mëkohen papra’ me pritjet e mia,
përplas tëmthat në sqepat e gurtë
të
maleve të pakaptueshëm
që
të m’i davaritin shpresat;
largësitë hedhin mosgjënë e fushave,
mallkimin e pyjeve edhe në vorbullimin e ujrave
përmbi vështrimet e mia të lodhura...
ditaditës përfytyrimi i udhëve
ngjan me të Ariadnës fill të përdorur
për
endjen e pëlhurës së Penelopës,
pritjet e mia
tingëllojnë si një këmbanë në kishë të braktisur,
shpresat lindin pyetje pas pyetjesh,
vrapojnë kuturu mbi truallin e përndezur të
mendimeve,
kërkojnë dritë në veriun e
territ,
shpërndajnë të
kohës pluhur derdhur mes nesh...
çapitem zbathur nëpër prush, mbi zgjyrën e llavës,
me krahë të këputur përpiqem të ngrihem -
fluturimi është si një puhizë mbi plagët e
përgjakura -
ngjitem mbi horizont, shtrëngoj në pëllëmbë
hirin e netëve,
mërmëris:
ngadhnjyes është
shekulli në të cilin dashurova,
dhe dua
të gremisem njëheresh me shqiponjat
mbi hijen e heshtjeve të tua,
mbi supet e tua prej skllavi të iluzioneve,
në vështrimin tënd mbushur me
pagjumësinë e pritjes
ca nişte vulturi prăbuşindu-se peste creştetut
depărtările se hrănesc hulpav cu aşteptările mele,
mă izbesc în tâmple cu clanţurile de piatră ale
munţilor de netrecut,
să-mi
risipească speranţele;
aruncă neantul câmpiilor,
blestemul pădurilor și-nvolburarea apelor
peste privirile-mi obosite...
zi de zi imaginea drumurilor e ca firul Ariadnei
folosit
la țeserea pânzei Penelopei,
așteptările sună aidoma unui clopot în biserica
părăsită, speranțele nasc noi și noi întrebări,
aleargă haotic pe tărâmul incandescent al
gândurilor, caută lumină în norduri de-ntuneric,
răvășesc pulberea timpului așternută-ntre noi…
păşesc desculţă prin jăratic, peste zgura lavei, cu
aripile frânte încerc să mă ridic -
zborul e ca o adiere de vânt peste rănile
sângerânde - mă înalț peste orizont, strâng în palme
cenușa nopților, șoptesc:
triumfător e veacul în care am iubit,
şi vreau
să mă prăbușesc odată cu vulturii
peste umbra tăcerilor tale,
peste umerii tăi de sclav al iluziilor,
în privirea ta plină de nesomnul așteptării.