Hulio Kortasar: Prozë

Vijat e dorës

Nga një letër e harruar mbi një tavolinë del një vijë që vrapon në dërrasë pishe dhe zbret përgjatë këmbës. Mjafton ta vëzhgosh mirë për të zbuluar se vija vazhdon gjatë dyshemesë së drunjtë, ringjitet nëpër mure, hyn në një afishe që riprodhon një pikturë të Boucher, vizaton shpinën e një gruaje të përkulur mbi një divan e në fund shket nga dhoma për në tavan dhe duke ndjekur rrufepritësin, zbret në rrugë. Këtu është e vështirë ta ndjekësh, sepse trafiku është i dëndur, por me pak kujdes do të vësh re tek ngjitet mbi rrotën e autobusit të ndaluar në një qoshe të stacionit të fundit të portit. Atje zbret nëpër çorapen najlon të pasagjeres më bionde, hyn në territorin jomikpritës të doganave, vërvitet dhe noton me lëvizje të shpejta deri te moli kryesor, por këtu (është e vështirë ta dallosh, vetëm mijtë e ndjekin duke u kacavirur në bord), ngjitet në anije nga turbinat e alarmit, vrapon sipër tavolinave të kuvertës së klasit të parë, shmang me vështirësi portën kryesore të hambarit dhe në një kabinë, ku një burrë i trishtuar pi konjak dhe dëgjon sirenën e nisjes, ringjitet nëpër të qepurën e çorapes, në jelek, rrëshqet deri te bërryli dhe me një sforcim të fundit strehohet në pëllëmbën e djathtë, që në këtë çast fillon të mbyllet në shtrëngimin e një pistolete. 


Udhëzime për të kurdisur orën

Atje në fund qëndron vdekja, mos ki frikë. Mbërtheje orën me një dorë, me dy gishta merre rrotëzën e kurdisjes, rrotulloje butësisht. Tashmë do të hapet një tjetër stinë, pemët do të çlirojnë gjethet, varkat do të nisin garat e tyre, koha si një erashkë do të mbushet me vetveten dhe nga ajo do të derdhen ajër, flladet e tokës, hija e një gruaje, kundërmimi i bukës.
Ç'dëshiron më shumë, më shumë ç'do? Lidhe shpejt në kyçin tënd, lëre të rrahë e lirë, bëj gjithçka ta imitosh. Frika ndryshk ankorat, gjithçka që mund të arrihej dhe që ishte harruar po vrapon nëpër venat e orës, duke e gangrenizuar gjakun e ftohtë të rubinëve të saj të vegjël. Dhe atje në fund qëndron vdekja, nëse nuk vrapojmë apo arrijmë të parët, nuk do ta kuptojmë se asgjë s'ka më rëndësi. 

Projektudhëzues për të kurdisur orën

Mendoj këtë: kur të dhurojnë një orë, të dhurojnë një ferr të vogël të lulëzuar, një zinxhir trëndafilash, një qeli. Nuk të japin vetëm orën, por dhe shumë shumë urime, duke shpresuar të durojë sepse është markë e mirë, zvicerane me gurë rubini; nuk të dhurojnë vetëm këtë damarpunues të vogël që do e lidhësh në kyç dhe do e nxjerësh shëtitje. Të dhurojnë - nuk e dinë, më e tmerrshme është se nuk e dinë - të dhurojnë një tjetër pjesë të brishtë dhe të pasigurtë të vetes tënde, diçka që është e jotja por që nuk është trupi yt, që të duhet ta lidhësh në trupin tënd me rripin e saj të lëkurtë të ngjashëm me një përqafim dëshpërimisht të mbërthyer në pulsin tënd. Të dhurojnë nevojën të vazhdosh kurdisjen ditë për ditë, detyrimin ta kurdisësh nese do që të vazhdojë të jetë orë; të dhurojnë maninë të kontrollosh orën e saktë në vitrinat e argjendarëve, në radio, në telefon. Të dhurojnë frikën se mos e humb, se mos ta vjedhin, se mos të bie në tokë dhe të thyhet. Të dhurojnë markën tënde dhe sigurinë që është markë më e mirë se të tjerat, të dhurojnë tendencën për të bërë dallimin mes orës tënde dhe të tjerave. Nuk të dhurojnë një orë, je ti vetë i dhuruari, je dhurata për ditëlindjen e orës. 

Udhëzues për të qarë 

I lëmë mënjanë shkaqet, përqëndrohemi kryesisht te mënyra e saktë e të qarit, duke kuptuar me këtë një qarje që mos të kalojë në ulërimë dhe aq më keq në një fyerje të qeshjes me ngjashmërinë e saj amatore. Qarja e mediokre apo e zakonshme mbështetet në një ngërdheshje të plotë të fytyrës dhe në një tingëllimë spazmatike të shoqëruar me lotë dhe rrjedhje qurresh, kjo në fazën e fundit, sepse qarja mbaron në çastin në të cilin shfryhet forcërisht hunda.
Për të qarë nevojitet ta ngulitësh imagjinatën në veten tënde dhe nëse kjo do të rezultojë e pamundur sepse është bërë zakon të besuarit në botën e jashtme, vëmë mend nga një rosak i mbuluar me milingona ose nga gjiret e ngushticës së Magelanit, ku asgjë nuk kalon më.
Pasi qarja të vijë, mbulohet me dinjitet fytyra duke përdorur të dy duart me pëllëmbën nga ana e brendshme. Fëmijët do të qajnë me mëngët e xhaketës në fytyrë, duke preferuar një kënd të dhomës. Zgjatja mesatare e qarjes: tre minuta. 

Udhëzues-shëmbull mbi mënyrën si të kesh frikë

Në një fshat të Skocisë shiten libra me një faqe të bardhë vendosur në një vend çfarëdo të vëllimit.
Nëse një lexues ndesh në atë faqe fiks në tre të pasdites, vdes. Në sheshin Kuirinale të Romës, ka një vend të njohur që nga kohë të hershme e deri në shekullin e 19-të, nga i cili, kur ka hënë të plotë, shihen të lëvizin ngadalë statujat e Dioskurëve* që luftojnë me kuajt e tyre të ngritur në këmbët e pasme. Në Amalfi, në atë pjesë ku mbaron zona bregdetare, gjendet një mol që depërton në det dhe nëpër natë. Dëgjohet një qen që leh përtej fenerit të fundit. Një zotëri po përhap pastën e dhëmbëve mbi furçë. Për një çast vëren, shtrirë në shpinë, një figurë të vockël gruaje, prej korali apo prej thërrimeje buke të ngjyrosur. Duke hapur dollapin për të marrë një këmishë, rrëzohet një kalendar i vjetër që shpërbëhet, fletët i zgjidhen, i mbulon teshat e bardha me mijëra flutura të ndyra letrash. Mësohet se një shitësi ambulant filloi t'i dhimbte kyçi i majtë, pikërisht poshtë orës. Kur e shkuli orën, i rrodhi gjak: dukej të ishte plagë e shkaktuar nga dhëmbë të mprehtë. Mjeku është duke përfunduar vizitën dhe na qetëson. Zëri i tij i thellë dhe i përzemërt u paraprin ilaçeve që po i shkruan tani në recetë, ulur në skrivaninë e tij. Herë herë ngre kokën, buzëqesh dhe kjo të zgjon besim. S'është gjë, për një javë gjithçka do të bëhet si më parë. Rehatohemi në kolltukë të lumtur dhe vështrojmë përreth të shushatur. Për një çast, në gjysmëhijen poshtë skrivanisë, shohim këmbët e mjekut. I janë ngritur pantallonat deri te kofshët dhe mban çorape grash. 
*Figura mitologjike 

Udhëzues për të kënduar 

Fillon duke thyer pasqyrat e shtëpisë, i ul krahët poshtë, shikon turbullt murin dhe atje harrohesh. Nxjerr vetëm një notë, lá dëgjohet mbyturazi. Nëse do të dëgjohet (por kjo do të ndodhë shumë kohë më pas) diçka si një peisazh zhytur në frikë, me zjarre mes gurëve, me figura gjysmëlakuriqe të shtrira, besoj se fillimi do të ketë qenë i mbarë dhe njëlloj sikur të jetë dëgjuar një lumë gjatë të cilit zbresin varka të verdha dhe të zeza, por edhe sikur të jetë ndierë një kundërmim buke, një prekje gishtash, një hije kali.
Më pas do të blihen solfezhe dhe një frak, do të këshillohem të mos këndoj me hundë dhe të lihet i qetë Shumani. 

Ruajtja e kujtimeve 

Famat*, për të ruajtur kujtimet e tyre, ndjekin metodën e balsamimit: pasi e ngulin kujtimin me flokë dhe sinjale, e kthejnë kokëposhtë në një çarçaf të zi dhe e vendosin përballë murit të sallonit, me një pusullë që thotë: "Shëtitije në Kuilmes", ose: "Frank Sinatra".
Ndërsa kronopët, këto qënie të parregullta dhe indiferente, i shpërndajnë kujtimet nëpër shtëpi, të gëzuar e të kënaqur, jetojnë mes tyre, kur një kujtim kalon duke vrapuar i japin një përkëdhelje dhe thonë butësisht: "Mos u vri, të keqen", dhe: "Me kujdes, ka shkallë". Kjo është arsyeja që shtëpitë e famave janë të rregullta dhe të qeta, ndërsa shtëpitë e kronopëve janë gjithmonë lesh e li dhe kanë porta që përplasen. Komshinjtë ankohen gjithnjë për kronopët, ndërsa famat tundin kokën me nënkuptim dhe shkojnë të shohin nëse pusullat janë gjiththmonë në vendin e vet.

*Personazh i krijuar nga Kortasari

Zgjodhi e shqipëroi Hiqmet Meçaj