Adonis: Mbijetimi i Kartagjenës

Në të dukshme, Luan Starova vëzhgon të padukshmen. Duke udhëtuar, ai i prek kufijtë e vendqëndrimit.
Guri, varri, vala, anija, pragu, libri: këto elemente të cilat e përbëjnë, bashkë me elemente të tjera, indin konkret të jetës sonë të përditshme, në poezinë e tij paraqiten si shenja hutimi, pasigurie, shtruarje pyetjesh. Del sheshit, kur lexohet thellë e thellë ky ind, se tek ai e gjejmë vetëm mungesën. Megjithatë, nga ai gufon drita që e nxit njeriun ta zhdukë distancën që e ndan nga gjithësia dhe të shkrihet në të.
Cila, prandaj, është më e vërtetë: e dukshmja apo e padukshmja?
Në përpjekjen ose orvatjen për t’i gjetur një përgjigje kësaj pyetjeje, mishërohet fryma tragjike e ekzistencës dhe e poezisë njëherësh.
E ekzistencës, ngase ajo shfaqet në esencën e saj, të brishtë dhe kalimtare. E poezisë, ngase fjala nuk mund ta përfshijë sendin dhe, aq sa ajo përparon në zbulimin, ec përpara edhe në një shtesë të fshehtësisë dhe të dykuptimësisë.
Kështu, prania na kthen gjithnjë në mungesë, dhe anasjelltas.
Dialektikë e pashmangshme: nga alkimia e të dukshmes distilohet eliksiri i të padukshmes. Duke e shijuar këtë eliksir, ne e shijojmë vetë tragjiken e pranisë sonë.


* * *
Kartagjena, qyteti, a është ai simbol i kësaj pranie-mungese? Në labirintin e tij, labirintin e Mesdheut, Luan Starova e vështron historinë dhe atë që është përtej saj, udhëtar në vende dhe në kohë.
Po ku e shpie, ajo udhë në të cilën niset, ajo, fytyra më bredharake ndërmjet fytyrave që reflektohen në pasqyrën e udhës, udhëtarbanor në çrrënjosje, bredhje dhe dykuptimësi?
Kështu poeti flet nëpërmjet Kartagjenës dhe simbolikës së saj të atdheut-nënë të tij, të atyre gjërave që i ka të afërta, ndonëse jeton në çuditshmëri. Ai flet për të tanishmen duke përsiatur mbi të kaluarën. Poetikisht ai e shndërron çuditshmërinë në afërsi dhe e sheh njërën te tjetra. E largëta duket e afërt, e afërta e largët; që të dyja metamorfozohen dhe përzihen. Poezia bëhet një det tjetër, i afërt me Medheun-nënë, det në brigjet e të cilit gërshetohen skajshmëritë e çuditshmërisë dhe ato të afërsisë, ndërmjet popujsh të ndryshëm deri në kundërshti dhe përplotësim deri në harmoni në një hapësirë qytetëruese të përbashkët. Gërshetohen trualli i thatë dhe drita vetëtimtare, rërat e shkretëtirës dhe furtunat e detit, alfabeti i shkrimit dhe vullkanet e asgjësimit. Janë ato brigje që e kanë parë lindjen e qytetërimit-nënë dhe, njëherësh, i kanë parë luftërat e mohimit të ndërsjellë dhe të pikëllimit. Thuajse qielli i urtësisë valëzohet, duke notuar në qiellin e absurditetit. Tragjikja është gjithnjë në pritë në këto brigje të cilat e kanë themeluar gëzimin dhe harenë. Dhe ja se si gjaku po derdhet pareshtur.
Për shkak të cilës fshehtësi diellin që i shndriste këto brigje e ka rrethuar errësira? Për shkak të cilës fshehtësi urtësia e tyre ngel gjithnjë pre e dhunës dhe e absurdit? A gjendet dot krimi në dorën e diellit vetë? A verbon vërtet drita? A është fati i njeriut në këto brigje të vritet ose të mërgohet ose është i paracaktuar të bredhë, pikërisht ngase është ndriçues dhe zbulues? A është ky drejtpeshimi i krijimit ose i vdekjes? Po, mund të thuhet se plagët nuk e lëndojnë vetëm trupin, por edhe shpirtin.

* * *
Megjithatë ngel një hapësirë për shpresën. Shpresë e krijuar nëpërmjet alkimisë dhe poezisë që i bashkon këto brigje në alfabetin e kuptimit të njerëzores dhe në atë të natyrës. Ashtu si çdo alphabet ngel i papërfunduar, Luan Starova thotë, dhe mund të themi bashkë me të: «Asgjë nuk është shkruar». Si edhe: «Bregu tjetër», bregu i jetës dhe i gëzimit, «na pret gjithnjë».
Për këtë arsye në poezinë e tij jeta duket në lëvizje të përhershme dhe nënshtruar një tropizmi të pandërprerë drejt lirisë dhe vëllazërisë njerëzore.

* * *
Identiteti i këtyre brigjeve është, pra, një horizont i hapur për të pambarimshmen. Ky identitet krijohet ashtu si krijohet dashuria, në një harmoni të ngjashme me atë të valëve të detit: vala është një njësi, por nuk shihet ndaras dhe e njohim vërtet vetëm në kontekstin e harmonisë me valët e tjera. Ndërsa identiteti, këtu, nuk vjen nga ajo që na paraprin, por nga ajo që është para nesh. Ai nuk vjen nga e kaluara, por vjen nga e ardhmja.

* * *
Unë shoh te poezia e Luan Starovës frymëmarrjen e këtij identiteti. Poezia kërkon këtu që kufijtë e saj të vëllazërohen me kufijtë e gjithësisë. Ndonëse ajo pareshtur shtron pyetje, e përshkuar çfarë është me kuptimin e kohës që kalon, nga gjuha e saj ngrihet dielli i jetës. Thuajse trupi i kësaj fjale shtrihet si të ishte një kupolë mbi diellin. Poema tingëllon si një kambanë vdekjeje në dorën e vdekjes dhe ngandonjëherë duket si një hajmali e varur rreth zverkut të kohës. Ose si një kokërr bukurie në faqen e tragjedisë. Ajo shërben edhe si rrufepritës i drejtuar kundër rrufeve të historisë. Është ajo poezi që nuk kënaqet duke teatralizuar çrrënjosjen dhe rrënjosjen ajo e krijon gjithashtu mitologjinë e këtij teatralizimi.
Në qendër të kësaj dramaturgjie, vuajtja e unit uni i poetit nuk zhduket. Aq shumë, saqë na duket, neve lexuesve, se dita nuk është asgjë tjetër përveç se nata e shkruar me mellanin e yjeve. Duket gjithashtu, duke e lexuar këtë poezi, se koha rrjedh ngadalë dhe pengohet në udhët e saj, duke e sjellë kokën pareshtur, ndërsa ne pyesim vetveten se mos edhe koha ka frikë të përplaset me trenin e vuajtjeve. Dhe ndiejmë se madje edhe fletët që i pranojnë në gjirin e tyre këto poema zvarriten nga lodhja. Kujt dhe përse i jep shenjë në këtë çast, moj poemë?
Poezia e Luan Starovës trishtohet, por nuk vajton. Dhe po qe se ndonjëherë i ndodh kjo punë, në një çast pakujdesie, do të gjejmë në indin e saj dorën e një gëzimi të fshehtë, e cila sakaq do t’i fshinte lotët. Ngase çdo poemë duket si një feniks që i mbledh shkëndijat e zjarrit, futet ndërmjet tyre, shkëlqen dhe ngrihet e rilindur si një flakë e re në natën e tokës.

Përktheu nga frëngjishtja Ymer Jaka


[Shkëputur nga: Luan Starova, Kartagjena nuk mposhtet, Botimet Poeteka 2015]