Dino Buzzati: Veza

Në kopshtin e Vilës Mbretërore, kryqi Vjollcë Ndërkombëtar do të organizonte gjuetinë e madhe të vezës për fëmijët nën 12 vjeç. Bileta 20 mijë lireta.
Vezët fshiheshin nën disa grumbuj fieresh, pastaj jepej sinjali i nisjes dhe të gjitha vezët që arrinte të gjente një fëmijë, ishin të tijat. Vezë me përmasa dhe lloje nga më të ndryshmet. Prej çokollate, prej metali, prej kartoni. Kishte dhe nga ato me lodra shumë të bukura brenda.
Xhilda Sozo, kameriere me orë, dëgjoi të flitej për këtë gjueti në shtëpinë Zernota ku punonte. Zonja Zernota do t’i çonte të katër fëmijët e saj atje. Që të gjithë bashkë kushtonin 80 mijë lireta.
Xhilda Sozo, 25 vjeç, as e bukur, as e shëmtuar, e vogël, e imët, fytyrëmprehtë, plot vullnet, por edhe me dëshira të ndrydhura – dhe me një vajzë 4-vjeçare, një krijesë e hijshme pa mbiemër atëror, eh – mendoi që ta çonte dhe ajo vajzën e saj atje.
Ditën e gjuetisë, e veshi Antonelën e saj me mantelin e ri dhe kapelën e kashtës, që e bënin të dukej njësoj si vajzat e zotërinjve.
Ndërsa Xhilda nuk mund t’i ngjante një zonje: rrobat i kishte tepër të vjetra. Por i lindi ideja për diçka tjetër; gjeti një lloj skufjeje, u rregullua pak a shumë si infermiere dhe po të mos e shihje me vëmendje, fare mirë mund ta merrje për një dado moderne, nga ato që kanë diplomën e Gjenevës ose të Noshatelit.

Kështu arritën në kohë në hyrje të Vilës Mbretërore. Aty, Xhilda ndaloi si një mëndeshë e mirë që pret të zonjën. Ndërkohë makinat e zotërinjve mbërrinin, linin fëmijët, që do të merrnin pjesë në gjuetinë e vezëve dhe largoheshin. Edhe zonja Zernati mbërriti bashkë me katër fëmijët e saj, por Xhilda u hoq mënjanë, që ajo të mos e shihte. Pastaj gjithë mundi do t’i kishte shkuar dëm Xhildës! Nuk ishte e lehtë të krijohej ai çast dyndjeje dhe pështjellimi, gjatë të cilit ajo kishte shpresuar ta fuste të bijën falas. Gjuetia fillonte në ora tre. Në tre pa pesë mbërriti një makinë presidenciale. Ishte gruaja e një ministri të rëndësishëm bashkë me dy fëmijët e saj, të ardhur posaçërisht nga Roma. Atëherë kryetari, këshilltarët dhe drejtuesit e Kryqit Vjollcë Ndërkombëtar i dolëm menjëherë përpara gruas së ministrit për t’i bërë nderet e duhura.
Pikërisht në atë çast u krijua, madje aq sa s’pritej, rrëmuja aq e dëshiruar.
Kështu pra, Xhilda, kameriere me orë, e maskuar si dado hyri në kopsht bashkë me vogëlushen e saj përdore, ndërsa i jepte këshillat e fundit që të mos i linte fëmijët më të mëdhenj e më dinakë se ajo që ta mundnin.
Mbi lëndinë ishin shpërhapur pa rregull me qindra grumbuj fieresh të mëdhenj e të vegjël. Njëri duhet të ishte rreth tre metra e kushedi se ç’mund të ish fshehur nën të,
ndoshta dhe asgjë. Sinjali u dha me një buçimë borish. Litarthi që shënonte nisjen ra dhe fëmijët u turrën me ulërima të papërshkrueshme në kërkim të vezëve.
Por fëmijët e zotërinjve gjithnjë e mundnin Antonelën. Vraponte sa andej-këtej e pavendosur, ndërkohë që disa rrëmonin në thellësi të grumbujve të fierit e disa të tjerë vraponin drejt nënave të tyre duke shtrënguar mes duarve vezë gjigande prej çokollate ose me letra ngjyra-ngjyra, me kushedi se çfarë surprizash brenda.
Më në fund, edhe Antonela duke zhytur doçkën e vogël në një grumbull fieri preku një sipërfaqe të lëmuar e të fortë. Duke u nisur nga format duhet të ishte një vezë goxha e madhe.
E marrosur nga lumturia filloi të këlthiste: “E gjeta! E gjeta!” dhe mundohej të përfshinte vezën mes krahëve. Por një djalë iu vërsul me kokë përpara, siç bëjnë në regbi, dhe pas pak Antonela e pa të largohej duke mbajtur në krah një lloj monumenti, e madje duke e përqeshur dhe vënë në lojë vajzën.
Sa të shkathët janë fëmijët! Në tre ishte dhënë sinjali i nisjes dhe në tre e një çerek gjithçka ishte spastruar mirë e bukur. Vajza e Xhildës, duarbosh, kërkonte me sy të ëmën të veshur si guvernante. Sigurisht që ndihej shumë e dëshpëruar, por nuk donte kurrsesi të qante. Do të kishte qënë turp i madh për të të qante para gjithë atyre fëmijëve që mund ta shihnin. Secili tashmë kishte në duar prenë e vet, kush më shumë e kush më pak. Vetëm Antonela s’kishte gjetur gjë prej gjëje.
Aty u gjend një çupëlinë flokëverdhë 7-vjeçare që, e vetme, mezi mbante gjithë të mirat e botës që kish mbledhur.
Antonela e shihte e çmeritur.
– Po ti nuk gjete gjë? – e pyeti biondinka e vogël me mirësjellje.
– Jo. Asgjë.
– Po të duash, mund të marrësh ndonjë nga vezët e mia.
– Me të vërtetë? Cilën?
– Njërën prej të voglave.
– Këtë?
– E mirë, merre.
– Faleminderit shumë, – tha Antonela tashmë plotësisht e ngushëlluar.
– Si të quajnë?
– Injacia, – tha biondinka.
Në atë çast ndërhyri një zonjë e gjatë, që duhet të ishte e ëma e Injacias.
– Pse ia dhe vezën kësaj?
– Nuk ia dhashë, ajo ma mori vetë, – iu përgjigj e gatshme Injacia me pabesinë misterioze të fëmijëve.
– Nuk është e vërtetë, – thirri Antonela. – Ajo ma dha vetë.
Ishte një vezë e bukur prej kartoni të ndritshëm që hapej si kuti. Brenda duhet të kishte ndonjë lodër ose servis për kukulla, a ndonjë komplet për qëndisje.
E tërhequr nga diskutimi, aty u afrua një zonjë e Kryqit Vjollcë, e veshur e gjitha me të bardha, rrotull të pesëdhjetave.
– Ç’keni moj vogëlushe të bukura? – pyeti duke buzëqeshur, por jo dhe aq ëmbël.
– Nuk u kënaqët?
– Asgjë, asgjë, – tha mamaja e Injacias, – kjo çamarrokja, që as nuk e di se e kujt është, i mori vezën vajzës sime. Po s’ka gjë. Le ta mbajë. Eja Injacia, shkojmë.
Dhe mori rrugën bashkë me të bijën.
Por zonja nuk e quajti të mbyllur incidentin.
– Ti e more vezën? – pyeti Antonelën.
– Unë, jo. Ajo ma dha vetë.
– Ah, kështu, ë? Si të quajnë?
– Antonela.
– Antonela kush?
– Antonela Sozo.
– Po mamaja jote? Ku është mamaja jote?
Vetëm atëherë Antonela u kujtua që edhe mami i saj ishte aty.
Ajo ndiqte skenën pa lëvizur nga një largësi rreth katër metra.
– Ja ku është! – tha vajza duke bërë me shenjë drejt saj.
– Ajo atje? – pyeti zonja.
– Po.
– Pse, s’është guvernantja ajo?
Atëherë Xhilda bëri përpara.
– Unë jam e ëma.
Zonja e mati me sy gjithë dyshim.
– Më falni zonjë, a keni biletë? Ju vjen keq të ma tregoni pak?
– Nuk kam biletë, – tha Xhilda, duke zënë vend përkrah Antonelës.
– E keni humbur?
– Jo, nuk kisha fare biletë.
– Keni hyrë fshehurazi, atëherë? Po qe kështu, ndryshon puna. Pra, vajzë e mbarë, kjo vezë nuk është jotja.
Dhe me vendosmëri ia mori vezën nga duart.
– Turp të kini! – tha. – Ju lutem, dilni!
Vogëlushja ngriu në vend dhe në fytyrëzën e njomë iu vizatua një dhimbje aq e madhe, saqë gjithë qielli i botës u errësua.
Atëherë, ndërsa zonja po largohej bashkë me vezën, Xhilda shpërtheu.
Poshtërimet, dhimbjet, inatet, dëshirat e ndrydhura për vite e vite të tëra qenë më të forta se gjithçka. Dhe filloi të ulërinte. E mbuloi zonjën me fjalë fyese të tmerrshme që fillonin me k, me m, me b, me q, e me të gjitha gërmat e tjera të alfabetit.
Aty ishin gjithë ata njerëz, zonja elegante të shoqërisë së lartë me fëmijët e tyre, me duart plot vezë të mrekullueshme.
Njëra ia mbathi e tmerruar. Dikush tjetër protestoi: – Ky është turp, skandal! Po na dëgjojnë dhe fëmijët! Arrestojeni!
– Jashtë, jashtë që këtu, rrugaçe, nëse s’do të të denoncoj! – u përpoq ta trembte zonja.
Por Antonela shpërtheu në lot të pafund, që do të kishin mallëngjyer dhe gurët.
Xhilda nuk përmbahej më. Turpi, keqardhja i falnin një energji të pazakontë, së cilës askush s’mund t’i bënte dot ballë.
– Ju të kini turp! I morët vezën vajzës sime, që s’kish gjetur gjë prej gjëje. E di çfarë jeni ju? Një qelbësirë!
Dy policë erdhën dhe e mbërthyen Xhildën prej krahësh.
– Jashtë, menjëherë jashtë!
Ajo përdridhej. – Lëshomë, qen bie qeni.
E kapën, e mbërthyen nga të tëra anët dhe e tërhoqën zvarrë deri te hyrja.
– Tani eja me ne në polici. Atje brenda nuk do të kesh më dëshirë të shash kaq hapur forcat e rendit.
Mezi e mbanin megjithëse ishte shumë e brishtë.
– Jo, jo! – ulërinte. – Vogëlushja ime! Vogëlushja ime! Lëshomëni, maskarenj!
Vajza që i ishte varur pas fundit, përplasej andej-këndej mes zallamahisë së njerëzve. Përmes dënesave i dilnin thirrje të furishme. Duhet të ishin nja dhetë vetë, burra e gra kundër saj.
U çmend! Sillni këmishën e forcës! Në spital!
Kamioni i burgut mbërriti, hapën dyert dhe e ngritën peshë nga toka. Zonja e Kryqit Vjollcë mbërtheu vajzën nga dora plot energji.
– Tani ti do të vish me mua. Do t’i jap unë një mësim të mirë sat ëme.
Askujt s’i ra ndër mend që në raste të veçanta padrejtësia e pësuar mund të shpërthejë me një furi aq të frikshme.
– Për herë të fundit po ju them, lëshomëni! – ulëriti Xhilda, ndërsa po përpiqeshin ta hipnin në furgon. – Lëshomëni, para se t’ju vras!
– Mjaft, merreni! – thirri zonja e zënë me qetësimin e fëmijës.
– Epo atëherë, më marrsh të keqen, e mallkuar! – ia bëri Xhilda duke u përpëlitur më shumë se kurrë.
– Oh, zot! – rënkoi zonja e veshur me të bardha dhe ra pa ndjenja në tokë.
– Tani e ke radhën ti që më shtrëngon duart. Na dhe ti! – tha kamerierja.
Ndodhi një përplasje trupash, pastaj nga furgoni fluturoi trupi i pajetë i njërit prej policëve. Një sekondë më pas u plandos përtokë edhe tjetri, sapo Xhilda tha vetëm një fjalë. Të gjithë u tërhoqën të tmerruar.
Nëna u gjend e vetme dhe rreth saj një turmë e tërë që nuk guxonte më t’i afrohej.
Mori përdore Antonelën dhe eci përpara e sigurt:
– Hapuni, hapuni! Lëshomëni rrugën!
I hapën krahun. Nuk kishin më guxim ta preknin. Megjithatë e ndiqnin nga një largësi rreth 2 metra, ndërsa ajo largohej.
Ndërkohë që u bë një rrëmujë aq e madhe saqë s’e merrte vesh i pari të dytin, mbërritën kamionët e përforcimit mes sirenave të autoambulancave dhe të zjarrfikëseve. Një zëvendëskuestor mori komandën e operacionit. U dëgjua një zë:
– Pompat! Gazin lotsjellës!
Xhilda u kthye me krenari:
– Provojeni në jua mban!
Ishte një nënë e fyer, e poshtëruar, një forcë e furishme e natyrës.
Një grup policësh të armatosur e rrethuan.
– Duart lart, ditëzezë!
Jehoi dhe një e shtënë paralajmëruese.
– Mos doni të vrisni edhe vajzën time? Hë, edhe atë doni ta vrisni? – klithi Xhilda.
– Lërmëni të kaloj!
Eci përpara e patrembur. Ajo as që i kishte prekur fare policët, kur ata papritur u gjendën përtokë të tërë në një kohë.
Kështu arriti në shtëpinë e vet.
Ishte një ndërtesë e madhe mes lëndinave të periferisë. Policia u vu në radhë rreth e rrotull. Kuestori doli në krye me një megafon elektrik. Të gjithë banorëve të pallatit u jepej 5 minuta kohë për t’u larguar nga pallati; nënën e çmendur e urdhëruan të dorëzonte fëmijën për të mos i hapur vetes telashe të tjera.
Xhilda doli në një nga dritaret e katit të fundit duke ulëritur fjalë të pakuptueshme. Radhët e policëve papritur u prapsuan, sikur një forcë e padukshme të vepronte kundër tyre.
– Çfarë bëni? Shtrëngoni radhët! – ulëritën oficerët. Por edhe vetë ata u sprapsën, duke u penguar me këmbët e veta. Në pallat, tashmë përveç Xhildës dhe së bijës nuk kish mbetur këmbë njeriu. Ndoshta po përgatiste darkën, sepse nga oxhaku dilte një fjollë e hollë tymi. Muzgu po binte dhe repartet e regjimentit të shtatë kishin formuar një unazë të gjerë rreth shtëpisë.
Xhilda doli sërish në dritare e seç ulëriti diçka. Një tank i tëndë filloi të hovte, pastaj papritmas u qorrollis me zhurmë. Po kështu një i dytë, një i tretë, një i katërt. Një forcë misterioze i përplaste sa andej-këtej si lodra teneqeje, derisa mbeteshin të palëvizshëm në pozicione nga më të çuditshmet, plotësisht të shpartalluar.
Qe vendosur shtetrrethimi. Ndërhynë forcat e O.N.U.-së. Zona rreth e qark qytetit u evakua në një rreze shumë të madhe. Në agim filloi bombardimi. Që nga ballkoni, Xhilda dhe e bija vështronin të qeta në këtë shfaqje. Nuk dihet si e qysh, por asnjëra nga bombat nuk mbërriti deri te shtëpia. Shpërthenin që të gjitha në ajër, tre–katërqind metra më lart. Pastaj Xhilda hyri brenda, sepse Antonela, e trembur nga gjëmimi i shpërthimeve filloi të qante.
U përpoqën ta mundnin me urinë dhe etjen. Tubat e ujit u prenë. Por çdo mëngjes e çdo mbrëmje nga oxhaku vazhdonin të dilnin fjollat e tymit, shenjë kjo që Xhilda po gatuante.
Gjeneralët vendosën të sulmonin në orën X. Në orën X toka u drodh për kilometra të tërë. Makinat e luftës përparuan në një drejtim të vetëm me një zhaurimë apokalipsi.
Xhilda u shfaq sërish në ballkon.
– Mjaft! – thirri. – Lërmëni të qetë!
Formacioni i tankeve thuajse u shtyp nga një valë e padukshme.
Lëkurtrashët e hekurt me vdekjen në kurriz u spërdrodhën mes kërkëllimash të tmerrshme, duke u kthyer në grumbuj hekurishtesh. Sekretari i parë i O.N.U.-së bëri përpara me flamurin e bardhë në dorë.
Xhilda i bëri shenjë të hynte.
Sekretari i O.N.U-së i kërkoi Xhildës kushtet e paqes: vendi ishte i rraskapitur, nervat e popullsisë dhe të forcave të armatosura nuk mbanin më.
Xhilda i vuri përpara një filxhan kafeje dhe I tha:i
-Dua një vezë për vajzën time.
Dhjetë kamionë ndaluan përpara shtëpisë. U shkarkuan vezë të përmasave nga më të ndryshmet, me bukuri të rrallë, me qëllim që vajza të zgjidhte. Madje ishte dhe një veze floriri, që përshkohej tej e tej nga gurë të çmuar, me diametër 35 centimetra.
Antonela zgjodhi një të vogël me karton ngjyra-ngjyra, njësoj me vezën që i kishte marrë zonja e madhe.
Shqipëroi Aida Baro