(Tregim)
Kulla e tij ishte majë një shkrepi, bash në malin më të lartë. Dhe
varej mbi humnerën dhe honet e lugjeve. E kishte më afër qiellin se sa tokën.
Madje shpesh atij i kujtohej ai fëmija i vogël, që në një mort e pati pyetur:
- Ti, a e ke pa dhe taku Zotin?
Kulla kishte përpara një oborr të vogël me gardhin e bërë me dru
pishe të kuqe, ndërsa mbrapa mbështetej një lëndinë sa për të zënë robt a gjint
e një dasme a morti.
Kishte disa netë që burri qe i shqetësuar dhe kastërgjim. Medeomos
i duhej të ndante ditën e dasmës së djalit të vetëm. I kandej shumë ta kishte
në pranverë. Atëherë çelnin lulet, vinin zogjtë, shkrinte dëbora, hovte gjaku.
Grave u binte fytyrave një pasha dhe bukuri e pashoqe, dhe trupat e tyre, si
asnjëherë tjetër, zinin fëmijë e mbarseshin për bukuri.
Netëve, ai dëgjonte se si humnerave dhe lugjeve, përrojeve atje poshtë, shpateve të maleve shkepej bora, që merrte përpara, pisha dhe gurë, lëndina të vogla, e stane, dhe i hidhte në fund të botës. Dëgjonte lukuninë e ujqërve që klithnin nga uria, me zërat e tyre të zvangur e tërë trishtim. Diku anash honeve silleshin me revan kuajtë e egjër, që iknin tërë zhurmë e trok, prej frikës së ujqërve dhe hijeve të natës. Ai e njihte për mrekulli gjuhën e natyrës, dhe sidomos dimrin. I kuptonte edhe kur përrenj të tërbuar derdheshin në lumenjtë e ngushtë të maleve, edhe kur kafshë të dala mendsh dhe me sy të kuq, mbërrinin deri te gardhi dhe ziti i tij.
Pikërisht, nga këto jehona e zhurma, britma e
klithje, ai burrë e ndiente se sa i gjatë do të ishte dimri, dhe sa vonë do
dilte pranvera. Krejt i trishtuar, gjithë ankthe vendosi: “Në fillim të
pranverës do të bëhej dasma, do të thërriste njerëz deri atje ku do të mund
mbërrinin kuajt e lajmëtarit. Si lajmës nuk donte të kishte njeri tjetër, madje
as nuk i besonte kujt, përveç se djalit të vet, që në dasëm do të qe edhe
dhëndërr.”
Gjashtë gratë e kullës i prenë tesha dhe petka të reja lajmësit, i
mashtuan kuajt që do të shtegtonin nën atë botë me mjegulla, grih e me dëborë,
plot e plot me makthe. Mangores së tij të re i vunë pulla e koca me ngjyra,
secili ndrysh prej njëri-tjetrit. Të kuq, të verdhë, jeshil, bojë alle, si
ngjyrat e stinëve. Dhe mbasi e gatitën, i varën në hejbet dhe torbat e kujave,
paguret dhe mataret e vogla me ujë e sheqer.
Qe zakon që, kur lajmësi mbërrinte te shtëpia e tjetrit dhe e
thërriste për dasëm, i jepte në dorë paguren me ujë e sheqer, shallapajkën e
ëmbël, dhe nëse tjetri e ngrinte një gëllejkë, ai tregonte se e pati pranuar
ftesën për dasëm.
Djali u nis. Suferina dhe shqota, shira të rrëmbyer dhe dëbora të
akullta, mjegulla qorre, përrenj e lukuni ujqërish i silleshin përrreth. Erëra
të forta ia sukullonin mushamajt dhe kuajtë përherë e më tepër po i luanin
mendsh. Shtëpitë qenë dy tri net larg njëra - tjetrës. Përpara i dilnin djaj e
fantazma flakësh, dhe më shumë se çdo gjë ia trembnin karvanin që shpërndahej e
humbte luginave dhe honeve.
Kishte marrë gjashtë kuaj të mirë, që sidoqë të ndodhte dhe t’i
bëheshin dëm njëri pas tjetrit, të mund t’i mbetej së paku një kalë, sa të
mbërrinte dhe te kulla e fundit, që patjetër se qe larg e në qosh të botës.
Male të egjër, kroje të ngrira dhe ortiqe që zhbinin tokë e pyll,
shpella të zeza (ku gojëve të tyre klithte era dhe shqota), ndonjë vetmitar mbi
kalë, mbështjellë aq tepër sa nuk dallohej nëse qe gjallë apo kishte vdekur,
kuajtë kafshuar brinjësh a të verbuar, që iknin me tërbim andej nga nuk e dinin
as vetë. Pastaj përsëri ulurimat e lukunisë së ujqërve që ia trandnin karvanin.
Të tridhjetë ditët qenë njësoj mbuluar me thëllim, dëbora të
ashpra dhe mjegulla të dendura, që mbërrinin deri para këmbëve të kuajve.
Shpesh anash dëgjonte të rrëzoheshin dhe të binin atje poshtë rrënoja shtëpish
të vjetra, ndonjë tufë kuajsh, klithje kafshësh të mjera që shkonin bashkë me
zërin duke u shuar deri sa mbërrinin në përrenjt e luginave.
Pas tërë atij udhëtimi, po kthehej. Edhe pak e do të mbërrinte në
shtëpi. Qe fillikat, mbi kalin e vetëm që i pati mbetur. Mushamajtë qenë shkyer
e laskarue, rrobat vjetëruar dhe grisur vende - vende, hejbet e ushqimeve patën
ikur bashkë me kuajt poshtë humnerave, paguret e ujit me sheqer, i kishte
hedhur mbasi qenë boshatisur të gjitha. I pati mbetur vetëm njëra, me pak
shallapajkë në fund. E ngriti një gëllënkë dhe qeshi. Iu bë se po e ftonin dhe
atë në dasëm, dhe me atë hurth lëngu po pranonte të vinte. Tashmë thuajse pati
mbërritur. Po kalonte mespërmes vorrnajave të vjetra të fshatit që s’qe larg
kullës. E tundi dhe një herë paguren dhe dëgjoi se atje brenda u llokoqit pak
shallapajkë, por nuk e ktheu. E hodhi ashtu ndër vorre, dhe i dha kalit me të
shpejtë, që të mbërrinte akoma pa rënë nata.
Pranvera doli bash ditën e dasmës. Jo vetëm
oborri dhe livadhi mbrapa kullës, por dhe tri bashtina jeshile u mbushën me
dasmorë që vinin prej kahmos. Lagje e lagje njerëzish mbërrinin prej përtej
malesh e malesh. Prej humnerash e honesh, dhe deri atje lart në shkrep, vinte
aroma dehëse e pishave dhe pemëve që po çelnin, vinte zhurma e ujrave të
shkrirë prej dëborës që iknin me rropamë larg.
Burri vështronte se si njerëzit zinin vend dhe iu mbushën sytë me
lot nga gëzimi. Kur ra qetësia, ai i përshëndeti dhe i
falenderoi të gjithë. Pastaj mori prapa vetes të gjithë robt e kullës, dhe
shkoi të trokte me çdo dasmor tasin e pijes me verë të kuqe alle. Pyeste dhe
përshëndetej me gjithësecilin.
Dikund, andej nga livadhi i tretë i erdhi
rradha të përshëndetej me dikënd që iu bë se nuk e njihte. Tjetri u ngrit në
këmbë dhe e uroi me fjalët më të bukura për djalin dhe dasmën, pastaj i tha se
e kishte marrë malli të shihte kaq njerëz dhe të ishte në një dasëm pas kaq e
kaq vitesh.
Miku u zu pak ngusht dhe tasi i drurit me verë iu drodh në dorë,
kur dalloi se i zoti i shtëpisë nuk po e njihte.
- Vetë më ke ftue, o burri i dheut. E kam pi
shallapajkën me ujë e sheqer atje ndër vorre. U ngrita dhe erdha për të të
nderue.
Djalit iu kujtua pagurja e fundit me atë pak lëng që e hodhi ndër vorret e vjetra. Iu afrua shpejt supit të atit dhe ia tha në zë këtë gjë. I zoti i shtëpisë u ndal pak, u përmall dhe e rroku të ftuarin, si dhe me gjithë forcë i uroi mirëseardhjen.
Pastaj të dy i trokën aq fort tasat me verë, sa ato ushtuan
lugjeve e honeve, përrojeve e humnerave, deri larg, në fund të botës, deri atje
ku kishte mbërritur pranvera dhe dëgjohej muzika e dasmës.