Eranda Allmetaj: "Letërsia sociale si dukuri botërore: vështrim krahasues krijimtarisë së Migjenit dhe të poetit kinez Lu Xun"

1. Lëvizja e 4 Majit dhe lëvizja e re kulturore në Kinën e fillimit të shek. XX

Ngjarjet historike që trazuan Kinën e shek. XX kanë lënë gjurmë të thella duke u bërë shenjuese të fillimit të një epoke të re në disa aspekte kryesore si kultura dhe letërsia. Një nga ngjarjet e shënuara tashmë në kalendarin historik të saj është edhe Lëvizja e 4 Majit, e njohur për impaktin e thellë që pati tek masat e gjëra popullore. Arsyeja pse trajtohet një ngjarje e tillë historike në një punim me karakter letrar ka të bëjë me ndikimin themelor që kjo lëvizje pati në lindjen e të ashtuquajturës Letërsia moderne kineze. Ishte pikënisja dhe reagimi masiv i kësaj lëvizjeje që solli ndryshime të mëdha dhe konkretizoi etapën e re të Kinës.

Lëvizja e 4 Majit i pati fillesat rreth vitit 1919 nga një grup studentësh të Universitetit të Pekinit. Ajo erdhi si një pakënaqësi masive e popullsisë, kryesisht intelektualëve, ndaj politikës dhe reagimit të lidershipit të vendit ndaj problemeve që Lufta e Parë Botërore kishte lënë pas, veçanërisht përballja me Japoninë si forcë kryesore kundërshtare. Po ashtu, pakënaqësi të madhe kishte shkaktuar edhe Traktati i Paqes i Versajës, një traktat i cili kishte zgjuar pakënaqësi mbarëbotërore.

Dr. Klementina Shiba: "Argumentimi element i thelbësor në ligjërim dhe komunikim"

Një sërë kërkimesh janë orientuar në studimet cilësore mbështetur nga mjete sasiore dhe kanë arritur në rrjedhime (konkluzione) mbi formulimin e kërkimeve «intelligjente» mbi një kampion të të dhënave të ligjërimit si në fushën semantike, ashtu dhe në fushën gramatikore. Analiza e ligjërimit zë një vend të privilegjuar në objektin e kërkimeve të ndryshme e për të realizuar atë duhet të pajisesh me mjete që edhe pse janë klasike kanë dhënë rezultate të vlefshme në fushën e shkencave humane dhe sociale. Analiza e të dhënave të një ligjërimi, tashmë, përfshin një shumëllojshmëri metodash, mbështetur në burime të shumta, të cilat kanë për qëllim të zbulojnë informacione "thelbësore" në një ligjërim të dhënë, në ndihmë të mësimit të gjuhëve të huaja. Për të arrritur në konkluzione, analizën e fillojmë me pyetjet përkatëse që mbulojnë fushën e analizës leksikore, gjuhësore, atë të njohjes e informacionit dhe, së fundmi, atë të tematikës. Duke u mbështetur në keto burime, në studim do të analizohen probleme metodologjike dhe teorike: ligjërimi dhe përfaqësimi, gjuha dhe parashtrimi i saj, strukturimi dhe komunikimi, interpretimi dhe abstraksioni.

Flurans Ilia: Poezi

Kuaj të bardhë si kreshtat e valëve

jam njëri prej tyre 

pa flatra me flegra
në Adriatik
as njëbrirësh
as pegaso
plaga përfund
përpjekja nën magmë
shkumë e bardhë
det që dëshmon me shkulm
tallazet e të gjitha kalërimeve
nga një pelë e hajshme e hajnive

jam harta të cilën duhet të përshkoj
për hir të të tjera qytetërimeve
Fjalës ndënë rrënojë
në gjoks i digjet një liburnë
dhe mermeri i’a merr frymën
gufon si grifon në koralin e ngurtësuar
midis teje dhe paranojës
të të gjithë Trojave
dhe trojeve
që do vendoseshin më pas

Ty deti të përket

Mbë gji sheshbeteja rreket me kap pamjen e kepit

Natyrë e vdekur ay diell ndënë parzmore trupat
Rremat pozojnë në breg ndën çukitjen e sqepit
Pesha e krrokamës të një tjetër qyteti të flijuar.

O Redon, pas çdo humbje fryma nis e merr frymë
Sërish ushqehet me çka je dhe përzgjodhe të jesh
Hyjni i detrave huktinave të këtij kepi nën brymë
Të qenit zjarr dhe parzmore ku digjen trupat tanë.

Por më tepër se flaka, ah, pamja e këtij zalli
O Rodon i dashtun, aty, shoh zjarre përfund
Zjarre që i ndezëm me dy gurë stralli
Me dy fije eshkë me dy fije frymë.

Shpirtrat e rremtarëve që dogjëm sot mbi det
Dy fije dritë i dhanë shtatores tënde nga larg
Redon i madh prej këtij kepi, ty deti të përket
Oh, shpirti im ndëshkuar përjetësisht me zjarr.

Dy zjarre mblodhëm me dy pishtarë në kthim
Dy duar përpjekja për të mbijetuar dy kujtesa
Dyzim paralel kjo bukë e ndarë më dysh
Oh Rodon i përjetshëm, e fundit vdes shpresa.

Nota të befta
një ditë pikë pikë

do pikojm' edhe ne
si nota
të befta në pentagram 
tretje prej akulli
trajta e mbrame e dimrave
në sytë e tu si kamera të vockla
regjistron HESHTJEN 
kasandrat
kamaret
kështjellat
bishtukun dhe pishtarin
motin e mureve
(celularin)
koha është një koncept
me caqe të caktuara 
hapësira flë ndënë ura
ninëza e syrit të të pastrehëve
murmura e mureve të spitaleve 
qirinjtë 
librat
poetët
bulëza
vreshtari
koha që i duhet verës
përtej territ
të maturoj kohën
e rishtarit
vargje vargje parmakët e urës
vështrojnë lumin
ujëpakët
për miliona vjet asnjëherë
kaq madhështor 
nuk ka qenë ai i një çasti më parë
sepse një ditë pikë pikë
edhe ne do të pikojmë
si nota të befta në pentagram

* Cikli i plotë në Haemus Plus

Eranda Allmetaj: "Ligjërata e brendshme e personazheve në disa prej prozave të shkurtra të Migjenit dhe shkrimitarit Lu Xun"

Në shpjegimin e tij si koncept, narracioni definohet si akti ose procesi i rrëfimit të një historie. Në aspektin letrar, narracioni kuptohet si mënyra apo stili me të cilin rrëfehet një histori ose novelë. Teoricieni letrar Gerard Genette e përkufizon rrëfimin si reprezentim i një ngjarjeje, ose i një vargu ngjarjesh, reale a fiktive, me anën e ligjërimit, e në mënyrë më të veçantë, me ligjërimin e shkruar[1].

Aspekti narrativ në fushën e letërsisë ka qenë gjithmonë në proces evoluimi, ku tërësia e elementeve narrative ka gjetur shfaqje të formave të larmishme në varësi edhe të mbizotërimit të zhanrit apo natyrës së formave letrare. Që në zanafillën e krijimtarive letrare narracioni ka qenë pjesë përbërëse e rëndësishme e veprave apo shkrimeve me natyrë letrare, por kritika herë i ka dhënë rol parësor e herë të tjera e ka lënë në hije. Kryesisht në kohët e hershme letërsia shihej e lidhur me shkencat e tjera dhe kritika ndaj saj nuk kishte si të mos ndikohej nga ky aspekt. Teoritë e ndryshme letrare i kanë dhënë përparësi aspekteve të ndryshme në varësi të këndvështrimit që ato kanë pasur në thelb.

Me kalimin e kohës, teoritë letrare filluan të krijonin një ndarje nga këto dukuri duke synuar studimin e veprave bazuar vetëm në aspekte letrare dhe duke lënë mënjanë aspekte të cilat konsideroheshin jashtëletrare. Siç dhe gjuhëtari dhe teoricieni letrar Roman Jackobson përkufizon që subjekti i studiuesve dhe shkollave letrare nuk duhet të jetë letërsia, por elementet të cilët e bëjnë një vepër të jetë letrare The subject of literary scholarship is not literature in its totality but literariness i.e. that which makes of a given work a work of literature[2].