Poezia ca o nobilă ocrotire a Memoriei și viceversa

Câteva gânduri despre poezia lui Eduard Dorneanu

de Acad.Kopi Kycyku

Ut vita poesis 

Cel puțin în perioada de tranziție, ai impresia că poezia românească este mai bogată și mai pestriță decât însăși limba română. O asemenea bogăție cred că are un dublu impact: ispitește pe mulți, chemați sau nu, să așterne pe hârtie orice fel de trăiri și: îi responsabilizează (din nou) pe poeții autentici să cucerească alte profunzimi ale limbajului. Gravitatea situației este una exemplară mai ales în condițiile superficializării vieții de zi cu zi, când aproape orice întâmplare sau amănunt trecător pare a fi gata scris și abia așteaptă să le transpui în scris. Dar, din fericire, marea poezie, cea care duce mai departe esențele speciei umane și nu doar oglindește realități, ci le reformatează în conștiința cititorului devotat, revigorând în același timp speranța că nu totul poate fi pragmatizat sau uniformizat, se scrie în continuare, deseori dincolo de atenția mass-media și a cercurilor literare consacrate, alias oficiale. Este și cazul poeziei lui Eduard Dorneanu (n. 1968). Reiau în acest context și convingerea că poezia adevărată își găsește negreșit cititorul chiar dacă această căutare poate dura uneori ani de zile.

În continuare, voi încerca să emit câteva convingeri personale care nu pretind a fi judecăți de valoare, ci mai degrabă un foarte succint jurnal de trăiri iscate după citirea volumului ”Amprentele iubirii” (Editura Eicon, 2022). 

Revista Haemus Nr. 62-65 onLine

 

Part I

Part II

Revista Haemus Nr. 62-65 - 2021/’22 - Part I

Revista Haemus Nr. 62-65 - 2021/’22 - Part II

Iolanda Malamen (Rumani): Poezi/i

Poete dhe prozatore e shquar, piktore, përkthyese dhe gazetare e kulturës (l. 1948), autore e vëllimeve Gjendje hyjnore, Udhëtim në natyrë, Tokë nën dëborë, Një gur i bardhë mbi një gur të zi, Lulja që ec, Engjëlli i zbritur në rrugë, Ngadhnjimi i dantellës, Islanda e dytë (poezi); Unë, mjeshtëria e xhelatit dhe mbretëresha e pikëlluar, Shtëpia Verdi, Filipi dhe Margarita, Letër Lavuazierit, Alisa në Botën e Krimit, Antoni dhe Kavabata (prozë) etj. Ka botuar pesë vëllime bisedash me shkrimtarë rumunë e të huaj. Laureate e shumë çmimeve me rëndësi, mes të cilëve Medalja e Akademisë Femina për poezi (1999) dhe e Çmimit APLER për gazetari kulturore (2006). Ndërroi jetë në Bukuresht më 11 tetor 2022. 

 

Një kafshë e rraskapitur

(Un animal sleit de puteri)

 

Një kafshë e rraskapitur

kështu e shoh veten në shtatëdhjetëvjetorin

që duhet mbrojtur medoemos

nga ndërkryerja.

 

Kur shkrova këtë, tërhiqja pas vetes jetën

Dhe pata bërë prej saj një pamje të pavdekshme. Veshur me një pardesy ngjyrë algash, qepur sipas modës

studentore të atyre viteve

e shihja veten si shpëtimtar i shkathët i vdekjes

ndëshkuar të shkruajë vargje të ngathët.

 

Në Indi pat rënë shi gjatë një dite sa për një shekull dhe Ganxhi qe ngritur gjer në qiell.

Kopi Kyçyku: Vetëm pjesërisht

 (Tregim)

Nuk kish ditë më të lumtur për Mazllumin, (që njihej nga të gjithë me nofkën “Kuton”, ngaqë, pas dy fjalësh, të tretën shqiptonte foljen “kupton”, së cilës ia hante sistematikisht “p”-në), se sa kur vinte ndonjë direktivë nga Lart. Le pastaj kur kjo kish lidhje me rreptësimin e masave për fuqizimin e diktaturës së proletariatit. Këtë e kishte pikën më të dobët, sepse edhe vetë kishte dalë drejtpërdrejt prej gjirit të klasës puntore: nga brigadier ndërtimi, kishte hipur majë karrikes së sekretarit të partisë të rrethit për propagandën.

E, pra, një ditë e tillë ishte edhe ajo e premte qershori, paçka që me shi të rrëmbyeshëm e të pandalshëm. “Qielli le të vrenjtet sa të dojë, mua më qesh e më gufon zemra! Të rrojë partia!” i tha Mazllumi sekretarit të parë, kur ky e vuri në dijeni për një udhëzim të sapombërritur të Qëndrës për thellimin e luftës së klasave, jo vetëm në gji të popullit, por edhe në vetë radhët e partisë. Dhe vërtet: komunistët duhej të ishin, edhe këtë herë, si gjithmonë, të parët në sakrifica, ta fillonin nga vetja.

Martin Camaj: În templul Aphroditei

Poet albanez de talie europeană, prozator, eseist şi lingvist (Temal, Albania 1925 – Lengriess, Germania 1992), autor al volumelor: "Un fluier prin munţi", "Diella", "Legende", "Lirice între două vârste", "Omul, cu el însuşi şi cu alţii", "Cercuri", "Drania. Madrigale", "Poezii", "Trăsnete", "Sub umbra şarpelui", "Făcliile nopţii", "Candela de argint" etc.

Cel puţin o dată, fiecare a pornit spre Templul Aphroditei şi, după ce a gustat din frumuseţea formelor, a ieşit de acolo fără a-i intra nici un ghimpe pe talpă. Dar nu astfel i s-a întâmplat lui Drane.

Alergând după linia lăsată de celălalte broaşte, Drane s-a trezit înconjurată de ruinele culturii dorice. Printre ruine, exact ca-n vremurile antice, strălucea templul zeiţei. Acolo înăuntru şi-a petrecut Drane noaptea, lângă altarul jertfelor.

Înainte de a veni soarele, veni arheologul, conducătorul săpăturilor, înalt şi, pare-se, nordic.

Când el a intrat în templu şi s-a plimbat împrejur cu pantofii săi cu tocuri de metal, Drane s-a trezit şi porni să plece, fără a-şi etala frumuseţea de zeiţă cerută de situaţie. Savantul, iubitor de necuvântătoare, a prins-o şi a pus-o încet în centrul altarului, lângă o broască de piatră roşie rămase din antichitate. Şi începu să le compare, să le măsoare, întorcând-o pe Drane cu burta-n sus, într-o parte şi-n alta, cum cerea curiozitatea.

În sfârşit, mulţumit că broaştele semănau perfect, ca şi cum ar fi fost gemene, a dovedit că rasa Dranei nu era alohtonă în templu, ci autohtonă. De aceea, i-a scris Dranei un număr pe ţeastă şi a lăsat-o liberă.

Ajunsă la capătul câmpului, cu maţele şi plămânii ameţiţi, Drane a vomitat tot ce mâncase. Cuiva, frumuseţea exagerată îi iese din nas, ar fi spus cineva.

Prezentare și traducere: Kopi Kyçyku

Agim Baçi: Mungesa e dashurisë, rruga e askundit!

(Letër një prindi, me të cilin kemi fëmijët bashkëmoshatarë) 

Më lejo të të drejtohem sot më këtë letër ty miku im, që ke fëmijët në të njëjtën shkollë me fëmijët e mi dhe në lagjen time. Ndoshta përshëndetemi shpesh vetëm me lëvizje koke, edhe pse mund të dimë për njëri-tjetrin disa gjëra për shkak të asaj që dimë nga fëmijët tanë.

Gjithnjë kam dashur të të shkruaj e të të flas. Madje, sa herë i kam nisur letër tim biri në ditët e parë të shkollës kam kuptuar që ai nuk do mundet t’ia dalë i vetëm çfarëdo që t’i shkruaj unë. Nuk do t’ia dalë as vetëm me shokët dhe shoqet e tij. Nuk do t’ia dalë as vetëm me fjalët e mësuesve. Ata kanë nevojë për ne dhe ne duhet të dimë se si t’ia dalim që të mos u transmetojmë atyre vetëm nga dështimet tona, nga hapat që nuk i mbërritëm dot në jetët tona.

Mihai Eminescu: Në vuajtje përhumbur (Pierdut în suferință)

Në vuajtje përhumbur, të kotësisë sime

Si gjethja nëpër ujra, rrufé humbur në qiej

Të më lejojnë të kthehem në botën me paqtime

Si magjistar jam lutur paprá në yj-e diej.

Asgjë të mos përmendë hijen e jetës sime

Të ik si frymëmarrje, si tingull, si shkëndijë

Si loti që derdh femra, më kot, ndër ngashërime

Mendja ime plot ëndrra – si skelë rri-të rrijë.

 

Se ç’është në këtë botë, dhe ç’është sot poeti

Që zërin vetmitar pak ia dëgjon kush do

Vërtitet i panjohur mes botës që e treti

Kurkush nuk do t’ia dijë në rron më apo jo.

Një copëz vele është, një zemër, flluskë-e kotë

Që ndruajtur rropatet në motin zemërhekur

Më mirë të mos qe shfaqur ai në këtë botë

Në vend të vdiste sot, më mirë dje të kish vdekur.

 

Gjeniu Eminescu e shihte veten si gjethe, teksa gjethe që era i ngre heraherës përpjetë mburren sikur të kenë shpikur fluturimin. 

(Shqipërimi dhe komenti nga A.-Ch. Kyçyku, 2002) 

Mark Simoni: Legjenda e dasmorit të çuditshëm

(Tregim)

Kulla e tij ishte majë një shkrepi, bash në malin më të lartë. Dhe varej mbi humnerën dhe honet e lugjeve. E kishte më afër qiellin se sa tokën. Madje shpesh atij i kujtohej ai fëmija i vogël, që në një mort e pati pyetur:

- Ti, a e ke pa dhe taku Zotin?

Kulla kishte përpara një oborr të vogël me gardhin e bërë me dru pishe të kuqe, ndërsa mbrapa mbështetej një lëndinë sa për të zënë robt a gjint e një dasme a morti.

Kishte disa netë që burri qe i shqetësuar dhe kastërgjim. Medeomos i duhej të ndante ditën e dasmës së djalit të vetëm. I kandej shumë ta kishte në pranverë. Atëherë çelnin lulet, vinin zogjtë, shkrinte dëbora, hovte gjaku. Grave u binte fytyrave një pasha dhe bukuri e pashoqe, dhe trupat e tyre, si asnjëherë tjetër, zinin fëmijë e mbarseshin për bukuri.

Netëve, ai dëgjonte se si humnerave dhe lugjeve, përrojeve atje poshtë, shpateve të maleve shkepej bora, që merrte përpara, pisha dhe gurë, lëndina të vogla, e stane, dhe i hidhte në fund të botës. Dëgjonte lukuninë e ujqërve që klithnin nga uria, me zërat e tyre të zvangur e tërë trishtim. Diku anash honeve silleshin me revan kuajtë e egjër, që iknin tërë zhurmë e trok, prej frikës së ujqërve dhe hijeve të natës. Ai e njihte për mrekulli gjuhën e natyrës, dhe sidomos dimrin. I kuptonte edhe kur përrenj të tërbuar derdheshin në lumenjtë e ngushtë të maleve, edhe kur kafshë të dala mendsh dhe me sy të kuq, mbërrinin deri te gardhi dhe ziti i tij.

Vasko Popa: Yll

Në hon të thellë
Dora e ngritur
Shkëndijoi në pëllëmbë
Vetëtiu në gishta

Çliroi me kohë
Diellin e hershëm të lindjes
Lidhur pas bishtave
Të ca kuajsh të huaj

Ai ndriçon tani
Terrin e gjëagjëzës
Zgavruar nga pyetje
Në ballin tim të gurtë

Dora e ngritur
Më pat pritur memece
Në hon të thellë
Dhe ma pat çelur udhën

Shqipëroi Kopi Kyçyku

Lorenc Vangjeli: Ëngjëjt e errësirës

I njohur shumë më tepër si analist e gazetar, autor i librit „Të gjitha rrugët fundojnë në varreza” (Sh. B. Marin Barleti, Tiranë, 1995), Lorenc Vangjeli (l. 1969) është talent sipëror në prozë. Përmes botimit të kësaj novele, që do të pasohet nga të tjera, Revista Haemus synon të verë në vend tekst pas teksti një padrejtësi ende të pashpjegueshme dhe t’i rifalë vëmendjes së kritikës dhe lexuesit të zgjedhur një autor të paktën befasues. [Haemus]

Mos u mërzit, shpirt, arritëm. Edhe pak, edhe pak. Unë banoj këtu pranë. Do të kthehemi majtas e pastaj do të zbresim ca shkallë, pastaj ca shkallë të tjera, e së fundi do të vazhdojmë të zbresim shkallë. Por ti nuk duhet të mërzitesh. E di që ke ftohtë dhe të tremb errësira, por duro edhe pak. Ke duruar muaj të tërë pa ke nxjerrë kokën nga këmbët e sat ëme. Nuk është mirë të ankohesh nga uria, sepse, edhe po të vajti mendja tek tryeza, nuk mund ta çosh gojën atje. Ti duhet të mësosh të jetosh vetëm me ajër, madje më saktë, me kujtimin e ajrit që ke thithur dikur. E mban mend? Njëherë mbusheshin mushkëritë, njëherë zbrazeshin e kështu vazhdimisht, pambarim, deri në mbarimin tonë, mbushnim zbrazëtinë e ditnetëve. Ja pra, edhe ca shkallë dhe mbërritëm. Kam ëndërruar shumë gjatë për një mik. S’mbahet mend kur kam fjalosur për herë të fundit. Dhoma ime është e vogël, mure betoni të zhgarravitur, një shtrat i drunjtë dhe një çati që pikon edhe kur nuk bie shi. Askush nuk vjen tek unë, madje as zhurmat që bujtin papritur nga përtejbota, nuk janë zhurma, por heshtje. Heshtja pikëzohet nga tavani, pastaj bie mbi qafën time, pastaj më rrëshket nëpër gjoks, pastaj unë vazhdimisht ngjethem nga të ftohtit, ndonëse e di mirë që kurrë nuk mund të ngrohem. Dhe lekura ime e çjerrë nga heshtja më gjakosej, dhe gjaku dukej që ishte tharë, dhe ndonëse i tharë ai vizatonte mbi gjoks tatuazhe të çuditshme, dhe tatuazhet dukeshin si mesazhe të përtejbotës, dhe përtejbota nuk çuditej nga asnjë mesazh. 

„Gjërat e frikshme për njeriun kanë qenë të vlefshme për shkrimtarin. …” - Bisedë me shkrimtarin Bashkim Shehu

Fragment

Revista Haemus: I dashur Bashkim Shehu. A mendon se fjala e një shkrimtari të veçantë si ti dëgjohet / lexohet mjaftueshëm në këto kohëra, kur të gjithë flasin e shkruajnë, të bindur se kanë diçka vendimtare për të thënë?

Bashkim Shehu: Unë e marr si sfidë. Dhe më intereson më shumë cilësia e lexuesve, jo dhe aq sasia e tyre. 

Revista Haemus: Duke u përqëndruar në ngjarje të natyrës politike, vëmendja e lexuesve është zhvendosur nga të fshehtat e hershme që nisin e ngjizin një autor… Si kanë qenë fillesat e tua letrare? Çfarë veçon nga fëminia dhe rinia? 

Bashkim Shehu: Nga fëmijëria do të veçoja gjënë e parë që kam shkruar. Isha 10 vjeç dhe lexova një roman për fëmijë disi më të rritur, „Gojama krifëverdhë” titullohet. Protagonisti ishte një luan, të cilin e vret gjahtari në fund të romanit. Unë e ndryshova fundin e këtij romanit duke shkruar me laps në pjesën bosh të faqes së fundit: e ripërshkrova episodin përmbyllës në mënyrë të atillë që luani vret njeriun. Ngjan si pozicionim i kundërt me atë që thotë Camus në ligjëratën e tij gjatë ceremonisë së Çmimit Nobel, në lidhje me njeriun përballë luanit. Puna është se në kopertinën e atij libri ishte koka e një luani me sy shumë të butë dhe kjo më kujtonte macen time, që unë e doja shumë. Për më tepër, ajo që bëra duke ia ndryshuar fundit atij libri, që është po kjo bëj tani kur shkruaj libra nga fillimi gjer në fund për ta rishkruar botën të ndryshuar nëpërmjet imagjinatës, përkon me atë që thotë Camus pak a shumë te Njeriu i revoltuar kur flet për artin e romanit: është refuzimi i heteronomisë, rebelimi ndaj botës, ku jemi të huaj pashmangësisht, ku nuk jemi në shtëpinë tonë, e megjithatë duam të jemi në këtë botë. Fiksioni letrar, tekefundit, është kjo botë dhe s’është. Ndërsa nga rinia do të veçoja një ngjarje që ndodhi kur isha 17 vjeç, kur dëgjova një fjalim të Enver Hoxhës kundër të ashtuquajtura ndikime të huaja dhe që paralajmëronte kësisoj fillimin e një gjuetie shtrigash në fushën e kulturës dhe të arteve. Ishte një kohë kur në Shqipëri po ndodhte njëfarë hapjeje kulturore dhe unë kisha iluzionin se kjo do vazhdonte dhe se ajo lloj letërsie që ende ishte e ndaluar do të bëhej e pranueshme. Por, duke dëgjuar atë fjalim, formulova me vete mendimin „ky regjim duhet përmbysur” ose „ky sistem duhet përmbysur”. Ai fjalim ishte një goditje vendimtare për iluzionin që përmenda, ose goditja e parë vendimtare. Dhe atë natë, kur shkova në dhomën time, nuk rashë për të shtrat, po mora një fletore me vija, nga ato të shkollës, dhe shkrova një tregim, katër-pesë faqe fletoreje gjithsej. Me sa mbaj mend, ai tregim fillon me shfaqjen e disa fantazmave të veshura me armatura të ndryshkura kryqëtarësh, në dhomën time, ngaqë kanë ardhur të më arrestojnë. Më pas, arrij të shpëtoj prej tyre dhe fshihem në një bodrum, ku ishin fshehur edhe të tjerë si unë dhe përgatiteshin për t’i dëbuar ato fantazma kalorësish mesjetarë. Tregimi mbaron me një pamje të megaliteve të Stonehenge-it, përfytyruar si observator astronomik i stërlashtë, dhe shkëputjen e këtyre gurëve nga dheu për të goditur një fushë të madhe sahati duke i bërë akrepat që të rrotullohen mbrapsht. Kisha shkruar nja dy gjëra të shkurtra edhe më përpara, nën shembullin e Kafkës dhe të Migjenit, porse atë natë për herë të parë vendosa ose ndieva se do t’i kushtohesha letërsisë. Ndërkaq, midis këtyre dy episodeve kam pasur mëse një herë vegimin e një libri me kopertinë të zezë dhe emrin tim përsipër, si emër i autorit. 

Dea Kolgega: „The Giver” by Lois Lowry / ”Dhënësi” nga Lois Lowry [EN]

[Autorja është 13 vjeçe dhe jeton në ShBA]

Punishment comes in a plethora of different forms: purely physical, mental, emotional or a mix of all three. In contrast, not all punishments given are deserved. The novel The Giver by Lois Lowry is an example of just such a situation. It is the story of Jonas and his struggle to do right by his community. Jonas lives in a perfect world. Nobody is unhappy, and everyone enjoys their lives. As children turn twelve, they find out what job they will have as adults. Jonas is given a job that no one in the community really understands, except that it is position of great honor. The book gets at the major concepts of choice and emotions by describing a world where neither exist. Jonas’s assignment as the next Receiver of Memory is a punishment because he cannot share the burden of memory with anyone and he is isolated from others. 

Pavlina Lozanova*: Black Sea, supply and demand for foreign investment in the region / Черно море – източник и обект на чуждестранни инвестиции в региона , [EN, BG]

* Secretary of the Legal and Political Affairs Committee
in the Parliamentary Assembly of the Black Sea Economic Cooperation

The dynamics in the globalization processes and the intensive international movement of capital have significantly increased the influence of foreign direct investment in the global economy. They are an important source of economic growth, bringing additional capital, advanced technologies and modernization, generating local employment, enhancing competition in the internal economy, stimulating consumption, transferring knowledge, know-how and good practices. Their importance as a key factor in improving the competitiveness of the economy is constantly increasing. In this regard, the development of effective governmental policies to promote foreign direct investment as a major source of incentives for the economic growth are a priority for each country. This article is dedicated to the role of governments in stimulating international investment in some of the countries of the Black Sea region.

Direct investment flows, which are theoretically linked to the levels of global trade in goods and services, have suffered a dramatic decline as a result of the pandemic. According to the Global Economic Outlook (2021-2023), the global economy in 2020 fell to 3.7% (the highest decline since the Second World War) and the volume of global trade in goods and services fell to 9.5% in 2021.The pandemic and its economic consequences have led to a sharp decrease in foreign direct investment globally and a fierce struggle between the countries competing to attract limited resources. According to the United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD), direct investment flows reached 42% in 2020 and a strong jump in 2021, by 77% reaching $1.65 trillion, from $929 billion in 2020, surpassing their pre-pandemic level.

The successful and proper management of financial assets is at the heart of the eternal drive to increase wealth. The investments represent the mechanism between the capital movements of major economic agents and determine the growth of wealth measured by them. Investments are defined as a universal tool for channeling economic agents' savings towards activities which return is equal to or higher than the market interest rate.^[2] The totality of transactions on the sale or acquisition of real or financial assets constitutes investment activity. In this process, participants can be both the state at all governmental levels, as well as the citizens and the business. According to the financial theory and practice, there are two main types of investors – institutional and individual. In general, the behavior of both types of investors is similar, although the institutional investors usually invest bigger amounts. The individual investors are those, who manage their own capital in order to achieve the financial objectives set.^[3]According to the definition used by the UN, foreign direct investment (FDI) is investment made to acquire a lasting interest in or effective control over an enterprise operating outside of the economy of the investor. FDI net inflows are the value of inward direct investment made by non-resident investors in the reporting economy, including reinvested earnings and intra-company loans, net of repatriation of capital and repayment of loans.^[4]

Lorenc Ligori: Overestimation of election campaigns / Mbivlerësimi i fushatave zgjedhore [EN]

Universiteti i Tiranës
Fakulteti i Shkencave Sociale
Departamenti Sociologji
Dr. në proces Lorenc Ligori
lorencit@gmail.com

Abstrakt

 

A kanë rëndësinë e predikuar fushatat elektorale në lidhje me zgjedhjen që bëjnë votuesit dhe si rrjedhim a ndikojnë e sa ndikojnë në rezultatin përfundimtar?

Krahas të tjerash, qëllimi kryesor i politikaneve në një fushate zgjedhore është bindja e votuesve, e në mënyrë të veçantë e atyre që konsiderohen si të pavendosur.

Studiues të ndryshëm bashkohen përsa i takon qëllimeve kryesore të realizimit të fushatave zgjedhore. Por ka mendime të ndryshme në lidhje me rolin dhe faktorët që ndikojnë në rëndësinë e tyre.

Një ndodhi tjetër ka ndikuar në këtë ndasi. Në vende të ndryshme, të dhënat e sondazheve, të kompanive profesionale e serioze, para fillimit të fushatës janë shumë të përafërta me rezultatin e votimit. Duket sikur parashikimet e sondazheve dhe pritshmëritë në përgjithësi po realizohen gjithnjë e më shumë.

Në këtë shkrim analizohen jo vetëm qëllimet e një fushate elektorale por edhe rrethanat apo faktorët që ndikojnë në një mënyrë apo në një tjetër në efektin e rëndësinë e tyre. Këto e çështje të tjera, të trajtuara edhe në kontekstin shqiptar të fushatave të fundit zgjedhore janë në fokus të këtij shkrimi.

 

Fjalë kyce: Fushata, komunikim, sondazhe, rrethana, rezultat, etj.

 

Abstract

Do the election campaigns have the predicted importance when it comes to voters’ choices and, consequently, do they have an impact and how much do they affect the final result?

Among other things, the main goal of politicians in an election campaign is to persuade voters, especially those who are considered undecided.

Various scholars share common ideas in terms of the main goals of conducting election campaigns. But they have different opinions about the role and the factors that influence their importance.

Another occurrence appears to have an effect in this division. In different countries, the survey data published by professional and serious companies, before the start of the campaign, are very close to the actual voting result. It seems that poll predictions and general expectations are increasingly being met.

This article analyzes not only the goals of an election campaign but also the circumstances or factors that in one way or another influence the importance and impact of campaigns. These and other issues, addressed in the Albanian context of recent election campaigns, are in the focus of this article.

 

Keywords: electoral campaign, political communication, surveys, results etc. 

1. Evolution of election campaigns 

In an election campaign, the traditional and the new media focus mainly on the race of electoral subjects and political candidates. Voters have the opportunity to watch and enjoy this race from the front row. But this is a different type of race. At any time, it invites voters to leave the comfort of being simply spectators and become part of it. A part responds to the invitation and is active through technology that enables this participation, while some others do not idle around but they turn to the halls and squares, as before …

Campaign goals are almost the same, such as: unfolding of political alternatives, reaching voters, mobilization of militants and sympathizers, persuading undecided voters, and why not the courageous objective to change the minds of voters who previously did not support them. Running candidates, seek to win over minds and hearts. Through their programs they appeal to voter’s reason, while through a number of various electoral techniques they appeal to voter’s feelings and emotions.

Iulia Enkelana: Dacă există o voce (fragment)

Și singurătatea mea ca o rocă urâtă

Se va sparge într-o mie de diamante –

Dar eu nu mai știu cum să cer trăsnetul.

 

(…) Fericirea e solidă, ca o piatră prețioasă neprelucrată care te rănește cu colțurile ei ascuțite, dacă încerci s-o distrugi. Sângerezi îndelungat – fie că e vorba de fericirea ta, fie că e vorba de a altuia –, dar, din nefericire, nu e imposibil de distrus. O piatră superbă, care uneori, când își face apariția, te țintește direct în frunte și te lasă o vreme paralizat.

Îți zic asta pentru că mulți, din contră, susțin că fericirea trece cât ai clipi, ca și cum ar fi un praf care se împrăștie în aer și dispare. Ca și cum fericirea ar fi inofensivă.

                                       

Dragă Tu, nu mă semnez niciodată, pentru că tu n-ai nevoie de o dovadă a faptului că da, într-adevăr, eu îți scriu. (Și dacă ți-ar scrie altcineva, tot n-ai rămâne fără o lectură strălucită sau stângace înainte de somn.)

Îmi place lejeritatea ta. Și profunzimea de care dai dovadă. Totuși, uneori mi-e așa de greu să-mi imaginez răspunsurile tale.

Vreau să zic, să-ți înțeleg scrisul.

(Uneori mă gândesc că ai trecut de la un alt alfabet la cel latin și că, atunci când obosești, nu e ușor să descifrez ce-mi scrii. Limba în care ne scriem nu e limba ta nativă și, câteodată, tot când ești obosit, te exprimi ciudat; traduci mot à mot din limba în care te-ai născut și tot ce spui sună în același timp sincer și lipsit de naturalețe.)

Revista Haemus Nr. 62-65 / 2021-'22 - Përmbajtje / Cuprins / Content

Fjalori / Dicţionarul „H A E M U S”

Lasgush Poradeci: Erudiția...           

Panait Istrati: Kuptimi          

 

LOGOS

Petraq Kolevica: Muret prej betoni

 

PERLA

Octavian Goga: Nga largësia (Din larg)      

Migjeni: Zmeul (Gogoli)       

Ardiana Salihu: Destin (Fat)

 

PËRSIATJE / CUGETARE

Anton Çefa: Mikpritja – qenësia më domethënëse e natyrës humane të shqiptarit       

 

CLIO

Diane Ducret: Gratë e diktatorëve: Elena Çaushesku: luks, qetësi dhe Securitate         

 

PARNASSÓS

Constant Tonegaru: Kopshti publik (Grădina publică)     

I fundit nga 100 (Ultimul de la 100)           

Vendi i shkretë (Locul pustiu)         

 

Volker Zumbrink: 5 poezi (DE / SQ)           

 

ESSE

Augustin Cupșa: Cine poate să ridice Clopotul de sticlă? Sylvia Plath aka Ester Greenwood    7

 

SIGNUM

Iulia-Maria Kyçyku: Distanța de la om rău la artist bun   

 

LUPA E HULUMTUESIT / LUPA CERCETĂTORULUI

Pavlina Lozanova: Black Sea, supply and demand for foreign investment in the region

Черно море – източник и обект на чуждестранни инвестиции в региона 

 

Rovena Vata Mikeli: Simbolika e vdekjes në romanin “Vdekja më vjen prej syve të tillë”

 

THESARE / COMORI

“Iliada” e Homerit – një epope e epopeve  

KËNGA II       

 

MEDALION

Ernest Koliqi: Negustor de steaguri (Tregtar flamujsh)   

 

Horia Gârbea: filmi që kam parë edhe më parë (filmul pe care l-am mai văzut)

 

PROSA

Hiqmet Meçaj: Secretul zborului (Sekreti i fluturimit)     

 

Bashkim Shehu: Qielli i nëndheshëm, ose dyzimi në pasqyrën magjike 

 

LITERA

Vasko Popa: Gështenja        

Yll       

Strehimi i poetëve    

 

Artan Minarolli: Qeni           

 

UNI-VERSUM

Bajram Sefaj: Pande(h)mia / fragment      

 

ILLUSTRIBUS

Ardian-Christian Kuciuk: Metaphorum     

 

Master’s

Lorenc Vangjeli: Ëngjëjt e errësirës

 

Fëmini / Copilărie

Eveniment: Patru opere ale fondatorului literaturii albaneze pentru copii în limba română  

”Vitejiile lui Norocel Pistruiatul” (Heroizmat e Fatbardh Pikaloshit)     

”O călătorie primejdioasă” (Një udhëtim i rrezikshëm)   

”Președintele Planetei Roșii” (Presidenti i Planetit të Kuq)         

”Puștii din blocul meu” (Kalamajtë e pallatit tim) 

O personalitate în-veșnicită 

Date   

 

Poetree

Marin Sorescu: Mall për babanë (Dor de tată)      

 

Mark Simoni: 9 poezii (RO) 

Nurie Emrullai: 9 poezi/i (RO / SQ)           

Albana Toçka: 8 poezi          

 

LINGVA

Viktor Bakillari: Rreth fjalës “arixhi” në gjuhën shqipe    

 

MIJËVJETSHI I URTISË / MILENIUL ÎNŢELEPCIUNII

Teoklit Dionisiati: Shën Nektari i Eginës, çudibërësi (Sfantul Nectarie din Egina, făcătorul de minuni)           

 

IN/HUMANUS

Arian Leka: The Monopoly of Barbarism  

 

KRITIKË / CRITICĂ

Eli Kanina: Asgjë e bukur, e rrëfyer bukur...          

 

Dea Kolgega: „The Giver” by Lois Lowry   

 

@FIRMO

Ardiana Salihu: Woertigo [DE]       

Woertigo [SQ]           

 

IMAGO MUNDI

„Gjërat e frikshme për njeriun kanë qenë të vlefshme për shkrimtarin. …” / Bisedë me shkrimtarin Bashkim Shehu         

 

MITOPOESIS

Eqrem Basha: Nopți de zilieri (Netë argatësh)      

Aura Christi: Elegjia e Caqeve (Elegia limitelor)   

Andi Meçaj: 7 poezi  

 

TRADITA / TRADIŢII

Rovena Vata Mikeli: Naum Veqilharxhi – një rilindës promoter i gjuhës shqipe           

 

THEATRON

Iulia-Maria Kyçyku: Despre lipsa de egoism a teatrului   

 

IN MEMORIAM

Corneliu Vlad: Me Nikitën në Çmimin Herder       

Faik Ballanca: Mama vitregă (Njerka)        

Literatura ca o mină complicată: Despre scriitorul albanez Bilal Xhaferri (1935-1986)

 

N(T)EXT

Suzana Zisi: 12 poezii          

Josif Gegprifti: 9 poezi         

 

Mark Simoni: Legjenda e dasmorit të çuditshëm (Tregim)         

 

AB HONORES

Ion Ghika: Në kohën e Karaxhës (Pe vremea lui Caragea)

Naum Veqilharxhi, Elena Gjika e Nikolla Naço për çështjen kombëtare 

 

Le Triangle Magique – Acad. Raymond Daudel en dialogue avec Acad. Vasile Popa (2004)

Triunghiul Magic – Raymond Daudel în dialog cu Vasile Popa (2004)   

 

DIXIT

Mihai Eminescu: Në vuajtje përhumbur (Pierdut în suferință)   

 

Ion D. Sîrbu: Rrathë (Cercuri)         

 

ZONA

Dumitru Pricop: Hija e të parëve (Umbra strămoșilor)    

Beatriçe Balliçi: 8 poezi       

Kristos Rumeliotakis: 22 poezi / Përgatiti dhe shqipëroi Hiqmet Meçaj

 

Ardian-Christian Kyçyku: Dështimi si modus vivendi në Ballkan / Fragment    1

 

(AUTO)PORTRET

Iolanda Malamen: 10 poema           

 

SCOLA

Lorenc Ligori: Mbivlerësimi i fushatave zgjedhore          

 

LOTË DHE BUZËQESHJE / LACRIMI ȘI ZÂMBETE

Kopi Kyçyku: Vetëm pjesërisht (Tregim)  

 

HERMES

Ylber Bezo, Rezart Dibra: Corporate Governance, accounting standards in albanian companies

 

SCRIPTA MANENT

Agim Baçi: Mungesa e dashurisë, rruga e askundit!         

 

URA LIDHËSE / PUNŢI DE LEGĂTURĂ

Shkrimtari Arian Leka nderohet me çmimin e lartë letrar “Tudor Arghezi – Opera Omnia”    

Curriculum Vitae & some Literary Critics Notes   

 

Mircea Perpelea, Marcel N. Popescu: Personalități albaneze și aromâne în istoria și cultura României           

Personalitete shqiptare dhe arumune në historinë dhe kulturën e Rumanisë  

 

DUO

Gjuha shqipe në mërgatë     

 

BIBLIOTHAECA HAEMUS

Dacă există o voce    

 

PENA QË S’U THYEN / CONDEIE CARE NU S-AU FRÂNT

Pano Taçi: 10 poezii 

Jorgo Bllaci: 10 poezii          

 

DULCIS IN FUNDO

Nichita Stănescu: Hipnos (Hypnos)

Të rinjtë (Tinerii)     

Kali trojan (Calul Troian)    

Ky vend ëndrrash (Aceasta țara de vis)     

Poeti dhe ushtari (Poetul și soldatul)         

 

BASHKËSI / COMUNITATE

Mihai Vasile: Prin Albania, cu sufletul deschis      

Nëpër Shqipëri, me zemër të hapur

 

BIS REPETITIA PLACENT

Martin Camaj: În templul Aphroditei         

Ce n-a găsit Drane prin pământuri străine!

Zidirea           

 

Revista Haemus Info

 

705 p.

„Muza ime ka qenë jeta” – Humori i ndritshëm i Tudor Mushateskut

(”Muza mea a fost viața” – Umorul luminos al lui Tudor Mușatescu)

Njëri nga humoristët më të mëdhenj të letrave rumune, - nëse do të qe përkthyer si e sa duhet, padyshim do të kish pasur një vend nderi në humorin evropian e më gjerë, - u lind më 22 nëntor 1903 dhe ndërroi jetë më 4 nëntor 1970.

Pasi mbaroi studimet e larta për Letërsi e Filozofi në Bukuresht, punoi për disa vjet si inspektor teatrosh dhe drejtues i disa kompanive teatrore. I ati e shihte si avokat të shquar, e ëma si inxhinier, kumbara këmbëngulte t’ia hynte medoemos mjekësisë. I gjyshi qe bindur se nipi do të bëhej pronar i madh tokash, ndëra i ungji, Vlëdesku, ish-ministër, e shtynte drejt diplomacisë. Askush nuk më këshilloi të bëhesha ai që jam e as parashikoi se do të sosja shkrimtar, dëshmon më vonë Mushatesku. 

Mes vështirësish të panumurta, shkruan vetëm natën: komedi, drama, romane, poezi, epigrame, skenarë filmash. „Valsi i Titanikut”, i luajtur me aq sukses edhe në Shqipëri, e bëri të njohur, pa mbuluar me hije vepra të tjera, si „Esku” dhe „Ëndërra e një nate dimri”.

Ishte ndër nismëtarët e Akademisë së Humoristëve Rumunë. 

Shprehjet e Mushateskut qarkullojnë parreshtur në të gjitha shtresat e shoqërisë rumune dhe zgjojnë një buzëqeshje të përzier herë me hidhërim, herë me keqardhje e pendesë, por gjithmonë plot magjepsje. 

Ja disa nga shprehjet dhe dëshmitë e Mushateskut (shkëputur nga të famshmet mushatizma dhe nga Ditari intim):

Që kur dolën pasqyrat, u dyfishua bota.

 

U martova që të bindem se isha shumë më mirë si beqar.

 

E mbi të gjitha këto: varfëria, të cilën nuk e kam hak dhe që po nis të më shkatërrojë buzëqeshjet.