Poet albanez de talie europeană, gânditor, traducător născut la Pogradec, Albania, în anul 1899 şi decedat la Tirana în 1987. A studiat literatura la Bucureşti şi la Graz, Austria, unde şi-a susţinut doctoratul cu o lucrare privind opera poetică a lui Eminescu. A fost şi este cel mai apreciat liric albanez al secolului XX. Poet prin excelenţă, dincolo de orice compromis, Poradeci a lăsat moştenire volumele “Dansul aştrilor” (Constanţa, 1933) şi “Steaua inimii” (Constanţa, 1937).
PAUL VINICIUS
ndonëse s’është rasti
tash njëzet a tridhjet vjet më parë
oh
& të tjera femra shpupurisur nga jeta
e kështu themi gjithnjë:
edhe vetëm një femër
e mjaft!
vetëm se ajo femra
kërcen (hop!) mëkokëza
dhe bëhet shtatë-tetë-nëntë
femra
ndaj të ngrysurit
e atëbotë nata është bash e vonë
dhe më e dendur se e gdhira
e ç’të bësh? - s’mund të fundosesh.
e ndonëse shket drejt drekës
(dita e dytë tashmë)
femra e shtatë gjithë shprehet:
sot s’kemi ç’hamë tjetër
veç dashurisë
e kështu ndodh
atë hamë
atë djersijmë
njëherazi.
e pasi djersijmë e djersijmë
femra e shtatë është tashmë e teta
kurse e marta është e mërkurë gjithë ditën
e ç’viran të bëjmëse mbi këmbët e saj të pambaruara
s’shkruhet asgjë
veç: dashuri
dhe ti e lut femrën e nëntë
të mos
mos kërcejë mëkokëza.
prandaj edhe s’vdes
unë
prandaj
gjërat shkojnë rrokopujë
këtejpari
në këtë jetë.
vetëm tek nina e mbaj shpresën
vetëm ajo ka një vështrim aq të kthjellët
kur më sheh
(si urinë pëllumbi)
që mos zhdukem ndonjë ditë
krejt
brenda saj
sikur të gëlltiste ndonjë hapje
e me aq
mbaron e tëra!
ftohma.
një natë si ndonjë pikasoi rremë
e kapa sonte diellinduke zbritur nga shtrati im
këmbëzbathur.
kishte kurmin tënd – kurse unë
jo se s’kisha zemër
(se zemër kisha)
por në vend të seksit
kisha dy papuçe
me xhufka të kuqe.
e atëherë erdhi dimri
e atëherë erdh’ pranvera
e atëherë u kthye im vëlla
(marsiani)
nga botët e ngrohta
në trajtën e dy papuçeve
me xhufka
veçanërisht të kuqe.
atëhere më kaloi para sysh
ajo femra e kaltër
që ngjan me ty
saherë ngrihesh që brenda meje
me një lot sa hëna
duke rrëshqitur mbi fytyrë
tek zbret nga shtrati im
këmbëzbathur.
dhe qetësi
dhe fjalët që ngrini folezë në pushin e veshëve
duke lënë përherë një hënë pesëmbëdhjeçe
në qiell
mbi ne
nuk ishin të miat –
ashtu siç as trupi yt
që dukej një përzgjatje
e frymëmarrjes sime të lumtur.
mes mjaltit të nepërkës
dhe spermës së stalakmiteve
do të kisha dashur të të jetoja.
ndoshta jam i kapitur
ose kam pirë vetëm me një gishtmë pak
(harresë)
porse
nganjëherë
kësisoj mbyllen udhët
që përshkon njëri në kurmin e tjetrit.
s’më mbetet veçse të të them
natën e mirë
në këtë jetë - prezervativ.
dashuria jonë – si një puntor i lodhur
që ka hyrë në grevë
me një sy të mavijosur
por dashuria jonë jo vetëm duket
po vërtet është tjetërgjë –o grua;
duket ajo si ndonjë puntor që ka hyrë në grevë
ndihmuar edhe nga një ndërprerje e rastësishme e dritave
por është në fakt
një muratore
së cilës i ka mbaruar llaçi e s’do ta pranojë.
E kur të bëja unë dashuri
(gojë më gojë)
fjalët më flatronin anës veshëve të tu
si ca satelitë të prishur
dalë graviteti
sot ende është hënë e plotë;
nesër-pasnesër do shpërthejë manushaqja
pastaj do marrosen bliret
duke na zvarrisur udhësh pa emër.
ja pse ende ia daltë marr frymë
sikur mos më dhimbte ajri
sikur titë ishe po ajo
e ngrohta dhe e perëndishmja
(e ngrohtë dhe e perëndishme)
që më ndehet nën kockën e ballit
dhe më pëshpërittë çmendem pak edhe unë.
qentë së afërmi
mbi mua do të pshurren qentë së afërmi
po me ty ç’pata
që të ndëshkova
kaq të re
të mësosh
sa lehtë
mund të mbulohesh
me një zemër
por sa vështirë
është o zot
ta gjesh atë zemër
s’të thashë.
shenja toke
e ashpër është pija
po as unë s’jam më i butë.
tani
as që di
nga erdhi kjo punë:
vallë të më ketë thënë babai
apo vetëm mendja ime
a ndonjë jehonë e saj
të ketë folur zëlartë:
“biro:
dëgjo këtu – dëgjomë:
mos i ha kurrën e kurrës
lekët e pijes” – fakt është
se kështu kam vepruar:
një ulli / 200 raki / një ulli / 200 raki.
tani – o më mposht ajo
o e mposht unë –
rrugë kthimi s’ka.
kur mbush 54 vjeç
s’ke si
ta pudrosësh
të shkuarën;
e as i mjekon dot dashuritë e hershme.
një rresht i gjatë dështimesh
të mblidhen mbi shpinë
e të shtyn
gjithë të shtyn
përpara
thua se po jepet falas bukë me lumturi
ballë teje:
një rrugicë gjithnjë e më e ngushtë
e më e ngushtë
pastaj toka
dhe graviteti
dhe planetet.
toka –
stacioni i ardhshëm.
toka –
si ndonjë femër nga vulgu
që më është përvjedhur
hajdutçe
në jatak
e s’më braktis
gjer në fund.
Poete dhe prozatore e shquar, gazetare e kulturës dhe përkthyese lindur në vitin 1947, autore e vëllimeve Gjendje hyjnore, Udhëtim në natyrë, Tokë nën dëborë, Një gur i bardhë mbi një gur të zi, Lulja që ec, Engjëlli i zbritur në rrugë, Ngadhnjimi i dantellës, Islenda e dytë (poezi); Unë, mjeshtëria e xhelatit dhe mbretëresha e pikëlluar, Shtëpia Verdi, Filipi dhe Margarita, Letër Lavuazierit, Alisa në Botën e Krimit, Antoni dhe Kavabata (prozë). Ka botuar pesë vëllime bisedash me shkrimtarë rumunë e të huaj, laureate e Medaljes së Akademisë Femina për poezi në vitin 1999, e Çmimit APLER për gazetari kulturore (2006).
Dielli i hirtë
Dielli i marsit, gri, është tumori i mushkërisë së djathtë sëtim vëllai.
Një pluhur i bardhë, me erë të fortë ngrihet si një bash i vogëlnga frymëmarrja e tij
Shoh nga dritarja e sallonit një mi që kapërcen oborrine ndyrë të spitalit.
Kur isha fëmijë, i them mjekut teksa im vëlla fle në
shtratin prej metali kutullaç, kam shkruar një poezi për vdekjen.
Mjeku më hedh një vështrim prej qeni të trishtëm, ledhaton fletën e
vëzhgimeve te kryet e shtratit si të ishte lule
Në poezi im vëlla rrinte shtrirë mbi një dysheme të qelqtë dhe mbante
shtrënguar në gjoks lodrën e vet të dashur: një sëmundje e mistershme.
Pasi përshkruaja në fjalë të ndjera praninë e sëmundjes në trupine brishtë
Poezia mbyllej me një metaforë naive për vdekjen.
Zoti doktor, ju lutem t’i bëni derman lëngatës! Shihni, edhe mjekësia
ka ecur shumë në këta dyzet vjet, por metafora ime
s’u tund nga mushkëria e tij e djathtë...
Në sallonin me nr. 29, korridori djathtas, kati i dytë
dega e reanimacionit, dielli gri i marsit ende shpërthen nga gjoksi
i tim vëllai, duke mbushur dhomën me rreze të hirta.
Plaga e bisturisë u mbyll nga një tel me gjemba, por matanë saj
ndodhet një zbrazëti e kuqërremtë ku dua të hyj, të shoh dhe ta kuptoj.
Ku do ta ruajmë lëmshin e hirtë të mushkërisë sate? Do të bëjmë
një
piedestal? Do ta kyçim në një kasafortë?
Im vëlla s’ka lejë të flasë, por i lejohet ta lerë veten
Ta shohë gjithkush si një peisazh me një hijeshi të tejdukshme.
Do hapë sytë dhe do të kërkojë cigare
Trofetë e lëngatës do t’i kallen së shpejti, mes telit me gjemba
më thotë mjeku duke flatruar duart çuditshëm.
Rend drejt metrosë me telin gjembaç të vëllait mbështjellë si një
Gjerdan perlash rreth fytit. Një i panjohur ma shkul
Dhe zhduketnë terrin e Parkut të Rinisë.
Në qiell hëna i ngjan në klloçke të majme. Nuk ngopem së pari.
Mbijetesa
Pse e ke frymën të kuqe si gjakudhe më avitesh, korb,
aq shumë, sa çukit pa mëshirë
në zemrën time mbijetesë?
Të thashë unë: eja, korb-korbëzi
pikërisht tani kur gruri rrjedh me dallgë të mëndafshta
Pikërisht tani kur festoj tre rënie në mëkat
një kërcim të rrallë vdekjeprurës mbi tokë dhe një shpellë të artë?
Pikërisht tani, që jam dashuruar
Pas teshave të tejdukshme të mbretit si pas një burri me shpirt të zgjedhur?
Ç’të gjeti? S’ke paqe në qiell? U zgjua shtaza brenda teje?
Një të diele me shi kur flenë thellë
Motorrat prej plumbi
Ja tek të gjeta!
Ja tek të kërkova!
I sheh kthetrat e mia? M’i sheh sytë e bymyer nga dëshira?
Sheh vizatuar në qiell një hartë plot burgje?
Të gjitha këto më sollën tek ti...
më thotë korbi më gjysmë fryme.
Vizion mbi poezinë
Kur tehu i thikës fëshfërin ndër gishta si gjethja e verdheme
statuti im shoqëror të hyn mushkërish
tym që gugat nga drithmat
ndërsa lëkura e Kordobës tejzgjatet në pikla sa syri I pëllumbit,
duke veshur gotat me verëduke ndryshuar vizionin mbi poezinë.
Ç’mall i tmerrshëm në tingullin e gotave me verë!
E ruaj statutin shoqëror si tehun e thikësnuk e le të harbojë...
Ngrirë mbi një barrelë, tutur në hungërimën e detit si në një gëzof
ai është i sapolyer, i sapo-plagosur
njëheresh me kthimin e mortit nga udha.
Bërtas: Giovanni Paolo Magini pikturoi thjesht dështimin
dhe ca erëza të tjera estetike.
Ruaj statutin shoqëror duke shtrënguar tehun e thikës.
ION MUREŞAN
(Rumani)
Poema për poezinë
Poet dhe eseist lindur në vitin 1955 në Vultureni. Ka mbaruar Fakultetin e Histori-Filozofisë në Universitetin Babes-Bolyai të Kluzh-Napokës. Punoi për shtatë vjet si mësues në një zonë të thellë, ku njohu përvojën e vetmisë. Ka debutuar në vitin 1981 me vëllimin Libri i dimrit, pasuar nga Poema që s’mund të kuptohet. Është i pranishëm në Antologjinë e poetëve të rinj (1982), në Antologji e poezisë rumune nga fillimet deri sot (1998) dhe në Antologjia e brezit ‘80”. Mjaft kritikë e cilësojnë si poetin më të madh rumun të sotëm, një vetëdijë vazhdimisht e zgjuar, që sheh, gjatë ushtrimit të kthjelltisë së plotë, shfaqjen qesharake dhe të çvlerësuar të jetës.
Ninullë
Mua në gjumë më ngrinë duart,
sepse në gjumë është shumë ftohtë.
Më zgjuan e m’i prenë.
Fli, zogth i mamit, fli!
Mua në gjumë më ngrinë këmbët,
sepse në gjumë është shumë ftohtë.
Më zgjuan e m’i prenë.
Fli, zogth i mamit, fli!
Mua në gjumë më ngriu zemra,
sepse në gjumë është shumë ftohtë.
Më zgjuan e ma shkulën.
Fli, zogth i mamit, fli!
Tani jam i vdekur.
S’do fle më kurrë.
Fli, zogth i mamit, fli!
Poemë
Këtu tek ju qahet dhe pihet duhan mre-ku-llisht!
i thashë barmanit, se shpesh, tek tryeza buzë dritares
natën vonë kam psherëtirë
duke menduar se ti je larg, larg dashuria ime
e s’do të të shoh më kurrë.
Kurse kjo „fytyrë e vajosur si ndonjë dryn”
Gulçonte e hukiste mbi gotë që ta mbushte me avull:
"Zotni, do të ishim të nderuar të qanit tek ne
do të ishim të nderuar të pinit duhan! Dhe, që të qajmë sëbashku,
për nderin tuaj, po i heq vetes dy shpulla!
Për nderin tuaj po i fut vetes edhe një shpullë të tretë!
Gjithsesi, në kulturën rumune qahet tejmase
Sepse, me nder jush, jemi një popull qaramanësh!
”Dhe e vuri butë kokën e tij prej engjëllushi plak mes gotash –
hënë mes kodrash të dëboruara.
E pijetorja qe plot: tre-katër burra në një tryezë
Kërrusur si urithët mbi tavlla.
(Fytyra të shtrembuara nga dhimbjae të heshtura si në ëndërr).
Pastaj bujti mesnata, pastaj iku mesnata
dhe gungat nisën të dridhen, të ngrihen e të ulen,
sikur secili të kish nga një pulë deti nën tesha
me kthetrat ngulur mes brinjësh. Kurse barmani endej mes tryezash duke kënduar:
„Po unë si të të harroj, harroj, harrojkur puthja jote është kaq e ëmbël!”
Atëbotë pulat e detit nxorrën kokat nga jakat, si gjarpërinjtë,
flamuj me xhufka të kuqe pranë secilit vesh, flamuj të ndyrë, me mjekërza
dhe vajet kalonin si lypësa nga një tryezë tek tjetra:
"Glu-glu-glu, Maria, pse më le?
Glu-glu-glu, Maria, pse ma drodhe?
Glu-glu-glu, Maria, për ty mbajta burgun!
Glu-glu-glu, Maria, si t’ia bëj me pesë fëmijë?"
E çdo tryezë
qe si një shtëpi
me tre-katër qyngje që tymosin
e ne pinim me bërrylat mbi çatira.
Kurse nën tavan, duke kujisur
ventilatori na shpuplonte mushkëritë.
Lotë dhe hi mbi tavlla, ujë i zi.
E tek rrija me fytyrën nga muri
nisa të qeshja.
Dhe tregova lart me gisht dhe thashë:
„Mbaruan meremetimet! Mbaruan të gjitha meremetimet!
Dola në rrugë e kundrova qiellin:
Qielli ish si një kantier i braktisur ngutshëm nga ardhja e dimrit.
Poemë
O, të gjorët, të gjorët pijanecë
Si s’u thotë askush një fjalë të mirë!
Sidomos në të gdhirë kur enden duke u lëkundur pranë
muresh
E ndonjëherë bjenë më gjunjë e mbeten si ca gërma
Shkruar nga ndonjë shkollar i mangët.
Vetëm Zoti, në mirësinë e Tij të madhe, afron ndaj tyre një pijetore,
se për Zotin është e lehtë, si për një fëmijë
që shtyn me gisht një kuti shkrepsesh. E sapo
sosin në skaj të rrugës e pas qoshes
ku më parë s’kish asgjë, fap, si ndonjë lepur
u kërcen pijetorja përpara dhe ndal në vend.
Atëhere një dritëzë e përkorë iu shkëlqen sysh
dhe djersijnë rrufeshëm nga aq lumturi.
Gjer pasdite qyteti është i purpurt
Gjer pasdite tri herë bëhet vjeshtë, tri herë bëhet pranverë
Tri herë shkojnë e vijnë zogjtë shtegtarë nga viset e ngrohta
E ata flasin e flasin për jetën. Për jetën
Ashtu, në përgjithësi, gjer edhe pijanecët e rinj shprehen
me një përgjegjësi të ngrohtë
e nëse iu merret goja e iu trashet gjuha
s’ndodh për shkak të ideve tmerrisht të thella që kanë
por ngaqë të frymëzuar nga rinia
arrijnë të thonë gjëra vërtet prekëse.
Mirpo Zoti, në mirësinë e Tij të madhe, s’ndalet këtu.
Menjëherë hap me gisht një vrimë në murin e Parajsës
Dhe i fton pijanecët të shohin.
E ndonëse dridhjet nuk i lenë të shohin veçse një arnë bari
s’është pak për vdekatarët.
Derisa ngrihet njëri dhe e prish muhabetin. E thotë:
“Së shpejti, së shpejti vjen mbrëmja
atëhere do çlodhemi e do kemi paqe shumë!”
Ngrihen njëri pas tjetrit nga tryezat
fshijnë buzët e njoma me shami
dhe iu vjen shumë, shumë turp.
Poema për poezinë
Gjithë jetën kam mbledhur lecka që të bëj një dordolec
Kujtoj ditët kur, fshehur nën shtrat, përsosja veprën
kujtoj turmën e këpucëve të vjetra ku mbështesja kokën nganjëherë
kur më kaplonte gjumie tani që është gati
natë për natë fik dritën dhe mjafton
të dyshoj se mund të jetë atjee nis të ulërij nga tmerri.
Nga dritarja
Nëse ndonjëherë do të mbërrijmë në Qytet
do të shohësh edhe ti si hapen kanatet
e si gratë hedhin në rrugë krahë engjëjsh mbetur
nga darkosja.
Ftohtë
Në kufijtë e kujtesës është aq ftohtë saqë
po të plagosej një mjellmë
në plagë një plak mund të banonte
Në kufijtë e kujtesës është aq ftohtë saqë
vetëm fqinjët rrijnë zhytur gjer në brez
në miell druri e këndojnë
vetëm fqinjët – si ca flakë gjelbëroshe.