Ioan-Aurel Pop*: Pleqtë e rrezikshëm

Më shumë se dy shekuj të shkuar, kur po zhvillonte Fushatën në Egjipt, Napoleoni (atëhere ishte vetëm gjenerali Bonaparte) vendosi që përballë mamlukëve, në atë situatë të vështirë, të zbatonte një taktikë mbrojtëse të tipit rrethor, duke i vënë vlerat në mes dhe ushtarakët francezë të rreshtuar përgjatë rrethit. Thuhet se atëhere Perandori i ardhshëm dha një urdhër të mbamendshëm, i cili nuk tingëlloi aspak mirë: “Gomerët dhe dijetarët në mes!”, çka donte të thoshte që të mbroheshin këto dy qënie të gjalla, duke i mbajtur sa më larg rrezikut. Dijetarët ishin barazuar me gomerët vetëm nga këndvështrimi i dobisë. T’i lemë shakatë: gomerët ishin shumë të vlefshëm, sepse ishin transportuesit më të mirë, ndërsa dijetarët ishin të domosdoshëm për deshifrimin e thesareve historike të Egjiptit, përfshi shkrimet hieroglifike.

Të dyja qëniet e mësipërme e kryen detyrën, çka bëri që Parisi të përvehtësonte obeliskët egjiptianë, që u transportuan me mundim, ndërsa njerëzimit iu kumtuan mesazhe të qarta për qytetërimin greko-romak, ku i ka rrënjët edhe qytetërimi ynë bashkëkohor. Disa kanë menduar sot, në këtë gjendje të vështirë, por jo nga këndvështrimi i Napoleonit, t’i mbrojnë edhe pleqtë si gomerët e dijetarët dikur.

Kjo pandemi është një fatkeqësi, siç nuk ka ndodhur prej nja 80-90 vjetësh (pra, prej tre brezash).

Planeti, qysh nga Lufta e Dytë Botërore, ka pasur, - kryesisht Evropa, Amerika, Azia, Australia, - shumë dhjetëvjetsha të qetë, të begatë, madje heraherës edhe të lumtur. Kriza e shkaktuar nga kjo sëmundje dhe vdekjet e shumta, ka zgjuar tek njerëzit luftën e ashpër për ekzistencë. Mënyra e të menduarit “politikisht në rregull”, - e kritikuar me të drejtë në disa aspekte, - është zëvendësuar me një mendim pragmatik të llojit “shpëton ai që mund”. Kjo natyrisht nuk thuhet haptaz.

Ioan-Aurel Pop*: Çtrunimi i brezave të ardhshëm përmes asgjësimit të kulturës kombëtare dhe të pëgjithshme nga edukimi…

Akademiku, profesori universitar doktor Ioan-Aurel Pop, Kryetar i Akademisë Rumune të Shkencave, rektor i Universitetit Babesh-Bojoj të Kluzhit, mbajti një kumtesë për rëndësinë e kulturës dhe studimin e historisë në shkolla, duke e vënë theksin në domosdoshmërinë e “përmasës historike në studimin e trashëgimisë kulturore të njerëzimit e të kombit”. Në një sesion shkencor të organizuar nga Akademia Rumune me rastin e Ditës së Kulturës Rumune, profesori Pop tregoi me shembuj bindës se edukimi sipas të të ashtuquajturit tip i ri në shkollat rumune, çon në formimin e brezave të tërë analfabetësh funksionalë.

Në fillimvitin 2018, kryetarja e Koalicionit (qeveritar rumun, sh. ynë), dha sërish, me anë të mjeteve të komunikimit masiv, një shënjë alarmi: “40% e brezave të ardhshëm, që duhet ta mbështetin Rumaninë në rrafsh ekonomik, social, kulturor e politik, janë analfabetë shoqërorë e funksionalë, domethënë do të jenë në të ardhmen të pajetë, dhe joaktivë, si tani, për tregun e punës, për biznesin, për ekonominë, për Rumaninë. Ç’do të thotë analfabet social dhe funksional? Nuk mund të kuptojnë, nuk mund të shprehin atë që lexojnë, nuk mund të bëjnë më shumë se sa veprime të thjeshta, mekanike, fizike”. Është e mundur, vallë, që Rumania bashkëkohëse të katandiset në një gjendje të tillë? Dhe, në rast se është vërtet kështu, apo afërsisht kështu, si ndodhi kjo? Në ç’marrëdhënie është ky “analfabetizëm social dhe funksional” me atë që e quajmë zakonisht kulturë?