- Themistokli
Gërmenji dhe familja e tij.
Bota shqiptare, jeta, epopeja korçare dhe gjyqi në
Selanik -
Ka raste kur fati vendos pretencën e gjyqit të historisë
në çekiçin dhe daltën e skulptorit, i cili godet dhe godet në rrëmbat e rëndë
të rrënjëve të gurit dhe, nga minuta në minutë e nga dita në ditë, paraqet
Monumentin.
Kështu ka ndodhur edhe me Themistokli Gërmenjin, kur, më
1933, skulptori Odise Paskali shkoi në Korçë i ftuar nga qyetarët korçarë:
Duhej të ngrinte një munument për Prometeun e qytetarisë shqiptare.
Në kujtimet e tij Odise Paskali shkruan: “Për monumentin e Themistokli Gërmenjit
përgatita një maket të studjuar më shumë me kërkesat artistike, se sa të
realitetit historik të personazhit. Dhe nuk ma pëlqyen punën në Korçë, ndaj
bëra një tjetër, duke pasqyruar vetitë fizike dhe shpirtërore të atdhetarit të
shquar.
Portretin e punova
në shtëpinë e Themistokliut, në prani të së vesë dhe nën vërejtjet e personave
që e kishin njohur.”
Në vitin 1919, nga patriotët shqiptarë u botua një libër
me dokumente që iu paraqitën Konferencës së Paqes në Paris. Midis dokumentave
më të rëndësishme ishte edhe një për veprën e Themistokliut: Shqipëria e shqiptarëve, kjo është kryefjala
e tërë ndënjësve të fushës pjellore të Korçës...
... Qysh sot, dy
muaj që është formuar Republika e Korçës dhe shqiptrarët po na e provojnë se
janë të zot me jetuem në harmoni me njëri-tjetrin. Ngatërresa fetare nuk ka më
kush t’i nisë.”
Republika Autonome e Korçës ishte familja e shënjtë e
Themistokliut. Ishte vepra e madhe e jetës së tij. Me këtë vepër ai e shpëtoi
Korçën nga pretendimet shoviniste dhe njeherësh tregoi para botës aftësinë për
të qeverisur.