Ferik Ferra, lindur më 1934, filloi të shkruaj poezi që në moshën e rinisë;
por vëllimin e parë të poezive ai e botoi në vitin 2001, në moshën 67-vjeçare.
Që heret, ai e pati kuptuar se poezia e tij nuk mund të pajtohej me kushtet, që
i kishte vënë diktatura krijimtarisë letrare dhe, sidomos, artit poetik;
prandaj shkroi në heshtje, pa iu nda asnjëherë veprimtarisë krijuese. Deri tani
ka botuar vëllimet poetike: Duke kapërcyer shekullin, 2001, Në diellin e
vështirë, 2002, Nata e vdekjes së dytë, 2003, Dielli vështirë, shqip dhe
anglisht, 2005, Ëndërra e bregut tjetër, 2006. Është duke përgatitur për botim
librin me poezi dhe përkthime me titull "Mozaik".
AVE, ÇEZAR!
Koloseu
Ulurinin në kupë të qiellit
spektatorët,
Gishtin kokëposhtë perandorët,
Thereshin midis tyre gladiatorët,
Nën këto mure të rregullta prej guri.
KA NJËZET SHEKUJ
Ka njëzet shekuj
Që në udhën e
Kalvarit e plandosëm Krishtin
Dhe me kamzhikë e
thupra
Gjymtyrët e
hajthëta
Ia lvyrëm copë e
grimë.
Kryet ia rrethuam
me një kurorë gjembash therës
E përmbi shpinë i
vumë drunë e gozhdimit.
Ai i buzëqeshi me zor udhës së
mundimit,
Çon sytë e tij që i kullojnë gjak, kah
qielli,
Përcjell ngadalë-ngadalë hurmat e
shfrimit
E si është dendur bollshëm prej njerëzimit,
Tash e njëzet qindvjeta,
Një mërmërimë përfton prej buzëve të
veta:
"O njerëz, o njerëz,
Si nuk u ngopët shqimit!"
ËNDRRA E BREGUT TJETËR
Qafën e Llogarasë
Kthesat e
përdredhin
Nga maja deri në
breg,
Ku valët kotën
Në gjumin e
plumbit të shkrirë.
Padukshmërinë e
hapave mbi rërë
Gomonja fsheh,
Pas qoshes së
gurit në zemër,
Ku lidhur rri
Ëndrra e bregut
tjetër.
Pa pritur grushte
uji
Thyejnë pasqyrën e
natës së kaltër,
Eteri mbi vorbull
klith,
Qefinin e shkumës
Heshtja për gryke
ua lidh.
PARA
PASQYRËS
Para pasqyrës
Ar tufat e flokëve
hedhin mbi supe,
Pëllumbat zhivë e
xham në lëvizje duarsh,
Mëndafshi trupin e
gufmon, të bardhë,
Ngecur perdja
midis kofshëve e vockël
Ku mbyllin plagën
petalet e trëndafilit.
Ti sheh zambakun e
bukurisë femër,
Në duart e
dashurisë
Mbushur prehëri i
magjisë
Me mollët e
mëkatit,
Ku kryqen pulpat e
dalldisë
Në dallgë deti e oqeani,
Duke qendisur dritën
Me afshin e përjetësisë.
KORIJEVE TË HËNËS
Vilit e Gencit*
Korijeve t'hënës pranga zverdh
shkëlqimi,
Grabisin hijet rrugën nëpër gjurmë;
Shtrëngimi lëngon shpirtin tela e
burmë,
Gropat i qasen orës së padurimit.
ë kupë të qiellit nata thërmon yjet,
Lotë floriri tretën përmbi zalle
E heshtjen pijnë në shekull kodra e
male,
Argjendin fshehin ujrat, currat, pyjet.
Grykat i shtrijnë duart mbi sy
t'Shenisë,**
Drita nëpër gjak frymëmarrjen ndal,
Dhe muzat ngecin në terr të poezisë.
Fërshëllimë e gjamë zatetin lemerinë,
Hapsitë e natës vargjet i çojnë gjallë,
Aty ku rrëmben vdekja përjetësinë.
* Genc Lekës e Vilson Blloshmit, poetë
martirë, ekzekutuar më 1977.·
** A. Chenier: poet francez
(1762-1794).
EUFROSINA
Këputi trëndafilat, moj Janinë
E hidhi mbi liqe,
Më të bukur trëndafil se Eufrosina
Në kopshte ti nuk
ke.
Mbuloi valët me
petale që yjet
Të mos duken,
Yje më të bukur se
Eufrosina mbi qiellin tënd
S'këputen.
Mallkoje natën që
e grabiti
E valëve ia
blatoi,
Për dashurinë, oh,
gjëmën e priti
E vdekjen e duroi.
Mbi buzët ku duhej
të ulej afshi
Ujrat vërtiten,
E lehtë porsi
fëshfërimë mëndafshi
Shuhet . . .
platitet . . .
Zanat që kanë dalë
mbi valë
S'e shohin dot
Janinën
E s'duan ta
besojnë që shoqe
Do ta kenë tash Eufrosinën.
Dhe atje lart mbi Litharicë
Ku duhej të shkonte vasha,
Rri zgjuar sonte në kët' natë të zezë
Veç Ali Pasha.
(...)
Rrëfimi për Gurët dhe Pavarësinë
Saktësisht askush nuk e dinë se kur janë rrokullisur ata gurë që zurën vend në
themel dhe majë të Kullës së Re.
Disa thonin që ishin rrokullisur në ditën që kishin filluar prapshtitë mizore
të hordhive „içe“. Disa thonin edhe më herët,..ndoshta në kohërat që nuk mbahen
mend, në motet kur kronikat e kohës janë gdhendur në gurë.
Çdo gjë që lëviz, ndalet e zë vend dikur!
I tillë është edhe ky mooommmeeennnt.
Rrëfimi për Gurët dhe Pavarësinë është një PUZLE prej dheu e gjaku, prej fjale
e shkëmbi që i mungojnë pjesë. Ky moment kthen një pjesëz të saj.
Ata gurë i kishim në qafë;i kemi
Ata gurë i kishim në zemër;i kemi
Ata gurë i kishim në shpirt;i kemi
Ata gurë i kishim në xhepa;i kemi
Ata gurë i kishim në mbamendje;i kemi
Ata gurë i kishim në lotët tanë;i kemi
Ata gurë i kishim skaj gurëve të kufinjëve;i kemi
Ata gurë i kishim në barikada;i kemi
Ata gurë i kishim në istikame;i kemi
Ata gurë i kishim tek këmbët e nëpër duar në demostrata;i kemi
Ata gurë i kishim në mexhde me fqinjin...
Gjithkund i kishim ata gurë;i kemi.
I kishim edhe si gurë varri, shenjë për të rënët që megjithëse të shtrirë
horizontalisht, ATA lëviznin së bashku vertikalisht me gurin. Gurë apo
Asteroidë që, kur binin, shkundnin kafshët e zeza mbi tokë të bardhë…
Rrokullisjet do të vazhdojnë deri në skupallën e re të rinisjes së re për
përplotëninë e saktë të rrëfimit për Gurët dhe Pavarësinë.
Është një Oxhak prej guri që pret me ngulm Oxhakun Binjak. Oxhakë të tjerë kanë
filluar ta ndiejnë se si zë e lëviz gacë e fjetur shekullore e gurit në bark.
Lypin t`i fryejnë gacës. Përplotënia e Kullës ndjell gurët tjerë fluturues.
Dita kur do të zënë vendin e tyre bosh, do t`i ngjajë këtij momenti.
Rrëfimi për Gurët dhe për Pavarësinë nuk mbaronë kurrë. Një fill i ri i
tregimit binjak e pret. Gurët e tokës së Yllirisë kanë fuqinë e
Asteroidit.Populli i Yllirisë ka për Shenja të veta GURIN dhe DIELLIN. Ecja drejt
përplotënisë së këtyre shenjave vazhdon…
Çdo ditë sa herë ngre tryezën unë e puth bukën e tepruar që më duhet ta hedh:
- Më fal, O Zot, që po e flak, kur përditë mijëra njerëz në botë vdesin për
bukën e gojës!
Ata që ishin familja ime më lanë vetëm, shkuan në punë të tyre, pleqtë më një
krah dhe më të vegjlit në krahun tjetër me çerdhe të reja. Fëmijët e mëhallës
vijnë tani të më takojnë në kohën e pushimit të shkollës dhe e kanë qejf bukën
e ndorme që ua gatuaj me arra dhe ua ndaj si në kishë të ngjyer në verë.
Kur zonjusha Veronikje afrohet, fëmijët
e ngushtojnë rrethin pas meje. Fëmijët nuk nxjerrin zë. E gjora vajzë, si i
dridhet shalli rreth qafës së hollë. Kështu e mbaja mend përherë.
- Mihën e kanë mbyllur në manastir me të çmendurit dhe lebrozët.
I pohova me kokë. E dija. Për ngritjen
e manastirit gjyshllarët e vjetër paguan mjeshtra nga larg ta ndërtonin me aq
dyer saç ditë ka viti.
- E gjete në
manastir?
- E takova po nuk
më njohu fare. Dhe normal
kur qe luante sikur s’mbante mend.
- Mos e fol atë fjalë, - desha t’i jepja zemër zonjushës Veronikje dhe krejt
padashur më shkuan sytë te krahët e saj të hollë nën dantellat blu.
Delikate gjithmonë
kjo Veronika e me lot! Dhe
fëmijët i largohen. Me asgjë s’krahasohet superimi i femrës mbi femrën,
pathologjia ime për ta thyer Veronikjen rreptësisht, ndaj hapa krahët të
mblidhja fëmijët, që e ndjenë zjarrin e kuzhinës dhe m’u ngjeshën duke parë nga
Veronikja.
- Si erë qumështi, - foli zonjusha në oborr.
Ishte
ambëlcues ky kopësht në behar. Rregulli për punën dhe familjen qe ruajtur nga
brezi në bres. Mënyra e duhur për të jetuar njeriu më dukej e thjeshtë, ashtu
si rendi i shkurreve dhe pemëve në faqen e malit, secila në brezin dhe
temperaturën që i përket, asnjë mimozë nuk rritet në majën e lisave, asnjë yll
alpesh nuk mbin në lulishte, edhe njeriu nëse ulet dhe e mendon mirë brezin e
klimës që i bie mirë nuk ka pse të shkallojë.
- O tmerr! Ai është me të çmendurit dhe
askush s’do t’ia dijë! As ti, nuk do t’ia dish, egërsirë!
- Veronikë, mos bëj kështu! Do t’ia hedhë Miha edhe kësaj here!
- Të shërohet! Ai është në fund të
jetës dhe po vdes i çmendur. I çmendur! E gjeta, i putha duart, e lava në lot,
as i binte në të, kush isha. Vetëm më thoshte: Një bukë të ngrohtë, më sill një
bukë të më djegë duart, o vajzë, një bukë që të nxjerrë avull.
Nxorra nga thesi masën me miell. Vura ujin të vakej.
- Ti e di! Besoj se, kurrë
unë nuk e kam ngatërruar rendin e gjërave.
- Po,
Veronikë! Ti kurrë nuk e ngatërruar rendin e gjërave. Ahut i ke thënë ah dhe
lisin e ke thirrur lis!
Më kapi
gazi. Në kohën e zisë së bukës që vazhdoi pasi ra murtaja, kur njerëzit
ngordhnin si harabenjtë ugareve ngaqë s’kishin më ç’të hanin, Veronika gjysëm e
çmendur nga mungesa e bukës dhe tmerret e krizës, u gatoi qenve si një ditë -
një ditë petulla me gjalpë me atë pak miell të mbetur dukë lënë njerëzit e
shtëpisë pa ngrënë.
- Po, po, Veronikë!
Zura
brumin duke e përzier me tharmin dhe e lashë në tavë, derisa të vinte buka. I
fryva zjarrit për të bërë gati furrën. Pashë vajzën shkarazi, kokëulur.
Isha e gëzuar nga krahasimi me zonjushën Veronikje. Kisha arritur atë moshë,
kur gruas i zgjerohet barku, i varet gjoksi dhe vjen era bukë e ngrohtë. Fëmijët
i mblidhen, si bleta. Ah, fëmijët! Mora një koçan misri të zier me ca rreshta
në majë dhe mblodha fëmijët në fund të oborrit, por Veronika, asqë e vuri re
diplomatërinë time të lartë.
Ku merrte
vesh Veronikja nga fëmijët, nuk dinte si afroheshin ata! Veronika vdiste për
poetin.
- Shpejt, të lutem, shpejt! - m’u lut
me lot ndërsy.
- Asgjë s’na ngut, Veronikje!
Në jetë të jetëve, s’do t’ia falja
Mihait mendjen e pjerrët, abuzimet me shëndetin psiqik kundër rendit jetësor.
U ndava fëmijëve kuleçët pa maja që ua
bëja me forma gjarpërinjsh e shqiponjash, siç i kanë bërë jetëemot nëna dhe
gjyshja ime, por nuk di të them te kuleçët e fëmijëve si gjarpër dhe si
shqiponjë ç’kuptim i lashtë ka humbur. Fëmijët shkuan.
Koha bën të sajën, Veronikja edhe më urrente, dhe më kishte frikë.
Eja në krahë të të mbaj,
Të adhuroj,
të vdes pastaj.
Thashë dy vargjet e tij për atë vetë, Veronikjen. E gjora vajzë, nënshtruar
me besë, se do t’i lejoja pak nostalgji për një kohë që ishte dhe nuk ishte. Si
muzika. Nuk e dëgjon kur luhet, po kur mbaron e kupton nga të ka çuar.
Hapi baulen
me pafka bronxi e zhguall breshke ku ruante shenjat që kishin këmbyer,
kartolinat, strofat e palidhura në vjershë, gjethe nga të vjeshtës së tretë,
librat, lulka behari të hekurosura, për shumë vjet u sollën me dashurinë si
gratë e vendeve të dëborës me një kokërr frut që e mbajnë në pëllëmbë dhe pa e
ngrënë e pa u ngopur kurrë së përkëdheluri me fjalë, si gratë e vendeve të
dëborës një kokërr frut, Veronikja dhe Mihai lavdëruan e lavdëruan me fjalëza
dashurinë. Njësoj dëgjonin nga njeri - tjetri gjithë begatinë e Danubit Blu
luajtur vetëm me tre fisarmonika.
E rrëmbeu bukën e pjekur që ia mbështolla me lahurinë e bardhë dhe fluturoi,
por shumë shpejt u kthye për të më treguar masakrën, fryt i çmendurisë së
përbashkët të të dyve për bukën e përditshme. I kishte klithur prapa hekurave:
- Miha, ta bëra bukën e ngrohtë!
Ai kishte
vrapuar e ndërkohë tërhoqi pas ortekun e të krisurve të tjerë. Shtrëngonte
diskun ende të nxehtë të bukës me buzëqeshje Veronikjes kafshoi një gojë bukë. Shokët
tentuan t’ia merrnin, por ai nuk e lëshonte, derikur të çmendurit ia prishën
atë bust të bukur gjeniu, me gurë. Studentët do ta përmbaronin paskëtaj
masakrimin, ia shkulën mendjen për ta peshuar. Truri i Mihai Emineskut pati të
njëjtën masë me të Shilerit, të cilin ai e kishte autorin e zemrës.
Veronika po vdiste nga dhimbja. Ky numër që i funksiononte për bukuri me të
tjerët, me mua nuk i shkonte. Përsëfundi, duhej të bëja paqe me zonjushën
Veronikje, thaçkën me gjoksin lart, që i pëlqente aq shumë dantellat blu dhe ta
merrja në trupin tim, dy herë më të gjerë se të sajin.
Edhe sot i
mblodha me një gjysmë misri të zier, kalamajtë e mëhallës, si asaj dreke
qershori, kur gatova me një frymë e i çova më mendjeçartur se ai, bukën Mihës,
dhe kënduam me fëmijët gjithë gazmend në udhëzën kodrinore ndanë fushave me
panxharsheqeri të kuq përmbytur nga shirat e vjeshtrave, vargjet e Yllit të
Pamort:
Pavdekësinë më kërkon,
Të të puth
njëherë?
U ngjita deri këtu.
Kam
mbështetur kokën në po atë portë manastiri që Pleqtë e Parë e ndërtuan me aq
dyer saç ditë ka viti ku e ndiej se s’kam për të zbritur më.
Të
falenderoj, O Zot, për bukën e përditshme që na dhe kësaj jete e bëre që unë
dhe ai njëlloj të dëgjojmë nga njeri - tjetri tërë begatinë e Danubit Blu,
luajtur veç me tri harmonika!
Vetëm se, ah, Zoti im, unë dhe ai, marrosur gjer në vdekje për ta siguruar atë
bukë, aqsa Eminesku shkoi më parë.
Nëntor
1997. Nëntor 2005.
* Z. Zoi Koroveshi, ish - student shqiptar në Rumani, më ka treguar atë që ai e
quan historia e vërtetë e vdekjes së poetit të shquar Mihai Eminesku, histori
për të cilën kujtesa shtetërore nuk u bë e gjallë, porqë njihej kështu në
rrethet elitare të shoqërisë rumune edhe në mesin e shekullit XX: Mihai
Eminesku vdiq në qershor 1887 në një manastir në veri të vendit ku qe mbyllur
me të çmendur të tjerë. Një zonjë shkon për ta takuar, por ai nuk e dinte më
kush qe ajo. Zonja që qan e lut çfarë dëshiron ndonjë gjë për t’ia sjellë. Ai i
kërkon një bukë të ngrohtë, që të nxjerrë avull. Ajo zbret në fshat dhe kthehet
me bukën e porsapjekur. Turma e të çmendurve don bukën e ngrohtë, që ai nuk e
lëshon duke e shtrënguar në kraharor. Poeti kombëtar rumun masakrohet nga
goditjet me gurë të turmës me të çmendur manastiri. Kjo tablo prehistorike që
inxhinieri i naftës z. Zoi Koroveshi ma rrëfeu me sy të përlotur ka tronditur
shpirtin tim për çerek shekulli e sot e gjithë ditën.
Dhe shkrimtari Dionis Bubani mbrojti versionin zyrtar, kur i kërkova, si njohës
i shkëlqyer i rumanishtes dhe jetës në Rumani, të më fliste mbi gjithçka dinte:
Mihai Eminesku vdiq në spitalin psikiatrik të kryeqytetit duke i qëndruar e
motra te koka dhe pak muaj pas tij vdes nga ataku në zemër në manastirin e
vendlindjes së të dyve, e dashura e poetit, çifligare e krahinës dhe poetja
Veronika Mikle.
Ciladoqoftë e vërteta, sesi vdiq poeti, Buka e përditshme le të jetë një
përthyerje letrare nga larg e ndishmërisë time për mitin e dashurisë së vjetër
të Mihai Emineskut dhe Veronika Mikles. (Veronika në emërore - kallëzore më ka
pëlqyer të përdor Veronikja - Veronikjen, siç e kam dëgjuar nga të dyja gjyshet
e mia për emrat Veronika, Andronika, Donika: Veronikja - Veronikjen, Andronikja
-Andronikjen, madje te Donika shtohej dhe një - n nistore: Ndonikja –
Ndonikjen).
Është lindur në Shkodër në vitin 1981.
Është laureuar në drejtësi. Aktualisht jeton në qytetin e lindjes, ku punon
jashtë profilit për të cilin ka studjuar. Ka bashkëpunuar si
autor e përkthyes në veçanti me fletoret Ars dhe Milosao. I
pasionuar pas shahut, është ndër të rinjtë më të talentuar të rrethit shahistik
të Shkodrës.
Grija e
kthimit
Atë ditë e la shegertin vetëm në shtëpi. Prindërit i kishin shkuar për fundjavë
në periferi të qytetit, pranë liqenit të madh. Si duket kishin filluar seancat
e gjata seksuale që kishin kohë pa i provuar.
Edhe pse nuk ishte hera e parë që e linte shegertin vetëm në shtëpi, atë ditë
ngurroi pakëz t’i thonte se nuk do kthehej mbrëmjes në shtëpi. Shegerti nuk
reagoi farësoj pas lajmit. Thjesht tundi kokën. Shegerti filloi të lagte lulet
e oborrit (egzotik), lulet ishin të vetmuara, të bukura e të kushtueshme: Vetmia
paguhet shtrenjtë zotni nëpërdhëmbi shegerti vetëm për veten e tij.
Duke dalë për dere iu kujtuan fjalët e babait që të sillej gjithmonë mirë me
shegertin.
Gjithë natën e kaloi me miqtë e vjetër që kishte muaj pa i parë, pasi kishte
qenë në perëndim. U tërbuan duke qeshur me historitë aventureske që kishin
kaluar, të ngacmuar pak edhe nga alkooli, nuk kishte gjë të ndalte të qeshurat
e shfrenuara që dilnin nga fundi i stomakut.
Kur u zgjua të tjerët ishin fjetur. Gojën e kishte helm nga duhani. Këmbët iu
morën pak, edhe pse pija kushedi sa kishte që i kish dalë, në moment iu kujtua
pallimi që kishte bërë me një mulate në Strasburg, “një çokollatë e vërtetë”
nëpërdhëmbi dhe mori një çokollatë mbi komodinë, për të ëmbëlsuar gojën, pastaj
shtoi: “Jeta është një kuti me çokollata” e pastaj “Hallall e paç o Forrest
Gamp”. Ora ishte 10 e 27 min. Nuk i trazoi miqtë, por u nis direkt e në shtëpi. Dielli
i fortë mesdhetar e bezdisi gjithë rrugën. Kishte qëndruar vetëm 6 muaj në
perëndim e megjithatë kalimtarët i dukeshin komplet të huaj pak edhe të
frikshëm. “Çfarë dua unë në këtë vend mor vëlla” - nëpërdhëmbi. Ndërkohë kishte
mbërritur në lagjen e tij. Fëmijët loznin në të katër cepat, disa luanin
futboll me porta të vogla e të tjerë të armatosur me shishe uji lagnin njëri –
tjetrin. Disa ishin në moshë puberteti. Mori edhe ai një spruc uji në shpinë
nga një fëmijë shtrembaluq , por nuk reagoi për të mos rënë pré e të qeshurave,
të cilat nuk vonuan e erdhën gjithsesi.
Porta e shtëpisë ishte vetëm dhjetë metër larg, duhej prerë rruga, një makinë
kaloi nxitimthi, e pudrosi në pluhur. U ndal para derës, kërsiti. Askush nuk u
përgjigj, kërsiti përsëri e përsëri për dy minuta të gjata. Kur ja u dëgjuan
hapat karakteristik të shegertit. Hapi derën. Shegerti buzëqeshi.
- Si ia kaluat zotëri? – pyeti shegerti.
- Shkëlqyeshëm” –
tha ai.
- Po ju? – pyeti
thatë.
- Shumë mirë
zotëri, - dhe shtoi, - më pëlqejnë shumë këngët spanjolle dhe shegat zotëri, -
dhe pa nga dora ku mbante një shegë të çarë.
- A qe kush dje?”
– pyeti me indiferencë ai duke qenë i bindur se jo.
- Po,
– tha shegerti - qe Bili.
Bili ishte rritur në breg të liqenit të
madh, ishte 1.90 metër i gjatë e vazhdonte të rritej atje, ishte djali i
hallës. Bili ishte i thatë në fytyrë, i rreshkur nga dielli. Gjithë jetën e kishte
kaluar duke peshkuar me koca (metodë e veçantë e peshkimit, me kallama të
thurur, ku peshku në përgjithësi krapi futet brenda tyre dhe nuk di të dalë.)1
Më mirë kuptohej me peshqit se me njerëzit.
- Çfarë të tha? –
e pyeti ai shegertin.
- Çfarë deshe të
thonte zotëri?! Hodhi një krap në lavaman e iku, - foli ai mospërfillshëm
ndërkohë që lagte një lule të rrallë e dukej sikur po urinonte. Në lavamanin e
mbushur me ujë vazhdonte të notonte ngathët krapi me gojën hapur.
Ditën tjetër ai u nis në perëndim me idenë për të mos u kthyer më, megjithëse e
dinte se kishte një karakter të luhatshëm.
1) Nga ku ka dalë
shprehja mbeti si krapi.
Kasaforta
U zgjua i shastisur, sikur të kishte pirë alkool e duhan gjithë natën. Sytë i
shkuan në tavanin e plasaritur. Nga një plasë vazhdonte të pikonte (pik – pik)
mbi një poster ku shkruhej: “Seksi lufton ulçerën”, shiu i një nate më parë. Sytë
i dalluan një fije merimange të vetmuar. Filloi ta kundronte. Një mushkojë po e
pickonte në majë të hundës, por meqë ishte vegjetarian nga natyra, nuk e
hëngri, e mbyti. Vazhdoi ta ndiqte fijen e merimangës ashtu kot. Kështu bënte
çdo mëngjes. Kjo gjë sikur ia shëronte ankthin që e pushtonte sapo zgjohej.
Kur ç’të shihte,
një kasafortë e stërmadhe varej në fijen e merimangës! Rrezet e diellit, që
përplaseshin mbi faqet e kasafortës, ishin e vetmja forcë që e bënte atë të
rrotullohej rreth vetes. Ai u friksua, u habit, u magjeps njëherësh. Gjithmonë
kishte pritur t’i vinte diçka nga qielli, por se do vinte diçka nga tavani,
(përveç leskrave të gëlqeres, sovasë dhe ujit kur binte shi,) kurrë s’ia kishte
marrë mendja!
Pyeti veten se ç’farë po ndodhte me të. Nuk gjeti përgjigje, kështu që i tha
vetes: “Mendo, mendo”.
E ndërkohë që po
përpiqej të mendohej, fija e merimangës u këput. Për pak desh ia bëri kokën
petë. U tundën të gjithë muret e shtëpisë, dhoma u mbush me pluhur, nga tavani
filloi të pikonte më tepër. Ai ndenji i palëvizur duke parë thërrmijat e
pluhurit, të cilat formonin figura magjepsëse. Kur pluhuri u qetësua, vuri re
që kasaforta ishte hapur.
Vendosi të mos
mendohej, brofi në këmbë dhe u vërsul drejt saj. Sytë i mbante mbyllur. Mori frymë thellë dhe hapi sytë.
Ç’të shihte! Një kasafortë tjetër. Ky
fakt nuk e zhgënjeu, përkundrazi i dha zjarr më tepër. Aty brenda me
siguri varej fati i botës, ndoshta e vërteta universale. Iu rikthye
matematikës. Sa më shumë thellohej në llogaritje, aq më shumë e kaplonte
pasioni, kureshtja, misteri. Ishte si hera e parë me të dashurën e parë. Pas
shumë mundimesh arriti të gjente kodin. E hapi gjithë emocion. Ç’të shihte, një
tjetër kasafortë. Atëherë e kuptoi se qëllimi i jetës së tij ishte zgjidhja e
këtij sistemi kasafortash. Kështu që vazhdoi punën ethshëm. Pas një pune
sfilitse zbuloi kodin. Duart i dridheshin. Bëri zemrën gur. E hapi. Ç’të
shihte, një tjetër kasafortë. Mendimi i tij u përforcua edhe më tepër. Iu
përvesh punës sërish. Tani nuk ishte punë e vështirë, sepse kishte gjetur
lidhjen midis kodeve. Tani ishte vetëm çështje kohe. Çdo hapje kasaforte ishte
paralajmërim triumfi. Kur e ndjeu se çasti i shumëpritur kishte ardhur, pranoi
në heshtje se ai çast ishte: gjithë jeta e tij. Këmbët mezi po e mbanin, duart
i dridheshin, zemra rrihte furishëm.
-Çfarëdo që të
ketë brenda unë nuk ndalem, se jam burrë me dy “rr”,-tha ai me zë të lartë.
Hapi kasafortën. Brenda gjendej një copë letër e zverdhur, varur në një fije
merimange. Përnjëherësh mendoi se ishte hartë thesari, por e frenoi
imagjinatën. E mori letrën duke iu dridhur dora. Aty diçka shkruhej.
Mori lupën dhe
lexoi me vështirësi: “Go – m – ar, bes – oje se do gje – je gjë bre – nda”?! U
bë pikë e vrer. E mori atë dreq (sistem kasafortash) kasaforte e i dha
krah. U ul në një gur dhe filloi të kërkonte arsyen e gjithë asaj pune.
E kapi një krizë histerie, e cila nuk zgjati shumë, sepse vuri re një evoluim
të menjëhershëm të mjekrës, të rrudhave dhe kërrusjen e mpirjen e gjithë
trupit.
Hodhi sytë nga kasaforta që çuditërisht shkëlqente më tepër se kurrë. Sa s’desh
ta përpinte, por tashmë ai s’ishte i zoti as të teshtinte.
Ndërkohë andej
pari po kalonte një thatuk me fëtyrë të regjur, me sy bubërritës si të “Çifutit
shëtitës”, i cili pa nga kasaforta, u afrua drejt saj dhe bëri ca gjeste të
pakontrolluara, pastaj foli nën zë, por aq sa të dëgjohej nga ai: “Arit! Qenka
kasafortë prej arit”!
Ndërkohë maçoku i
tij me emrin Daçshulc, tashmë i matufosur, tek po qëndronte në parvazin e
dritares, pa një trumcak që po i sillej rrotull. Nuk u mat dy herë, por u hodh
që të kapte zogun. Edhe pse s’ia kishte idenë teorisë së gravitetit, përfundoi
tre kate më poshtë.
Re araboberbere
I afërmi i
mikut tonë të ngushtë kishte vrarë veten. Bomba kishte shpërthyer në familjen e
tyre. Vala e fundit kishte tronditour edhe rrethin tonë shoqëror. Në orën
njëmbëdhjetë ishte varrimi. E kishim lënë të takoheshim një orë përpara në
kafenenë e përhershme, për “kafenë e para varrimit”. Si zakonisht unë shkova me
vonesë.
“Sa ditë e sëmurë!
”, - thashë me vete sapo shkela në hyrjen e kafenesë. E me të vërtetë, ashtu
ishte: ditë korriku…zabollirë, re klandestine nga Lindja e Mesme dhe Afrika
Veri Lindore (kisha ndjekur shërbimin meteorologjik në mëngjes), fshiheshin e
përziheshin shumë lart mes njëra tjetrës; rrezet depërtonin prej të çarave
araboberbere, digjnin kokat e kalimtarëve e tërhiqeshin.
U përshëndeta
ftohtë me miqtë. Dy prej tyre nuk më dhanë as më të voglin ndryshim. Njëri
fliste gjithë kohës, tjetri nuk fliste fare (si gjithmonë). M’u desh t’ia vija
në dukje (si gjithmonë kur kisha rëndë veten) këtij që fliste gjithmonë se
duhej t’i linte rradhë tjerëve. I treti nuk duroi më e ia filloi të lëshonte
batuta pa doganë. Dallohej se vala e bombës e kishte gjetur të papërgatitur. Ndërkohë
më kishte ardhur kafeja e shkurtër që kamarieri ma sillte sapo ulesha në
tavolinë. Shquaja njollat e errëta që notonin në sipërfaqe të kafesë, m’u
kujtua ndotja e Gjirit Persik. Në xhamllekun e lokalit, në krahun e djathtë,
pasqyroheshin bezdisshëm retë ngjyrë alumini të pisët. Përtej xhamave, dalloje
spirale pluhuri me letra e qese rrugaçe që ushqeheshin verbërisht nga një erë
që kishte ngatërruar stinë.
E rrufita
menjëherë kafenë. Miku i tretë vazhdonte të lëshonte batuta, i pari vazhdonte
të fliste çfarë t’i kujtohej sapo dallonte një presje, pikë a pikëçuditëse në
mes shprehjeve të tjetrit, i dyti vazhdonte të heshtte errësisht, jo më kot i
kishim ngjitur nja dymbëdhjetë nofka! Unë përpiqesha pakëz të luaja rolin e
moderatorit serioz, por ishte e kotë. Pak minuta dhe e gjetëm veten duke qeshur
si të marrët prej batutave të të tretit, i cili qeshte e hakërrehej më tepër se
të gjithë. Dita paksa e lagësht e me qiell të turbullt, më kishte rënduar
frymëmarrjen e shpirtin, si duket kisha edhe ndonjë lloj alergjie të fshehtë. Pija
duhan si mushku, as të tjerët s’i linin gjë mangut (kjo sa për ngushëllim). Re
autoktone tymi që dilnin nga oxhaqet tona, shenjonin të ardhmen e afërt, pastaj
asgjesoheshin nga aspiratori.
Tashmë ishim bërë
viktima të batutave të egzagjeruara të të tretit, i cili nuk pushonte së
treguari e së qeshuri duke u çirrur, ndërkohë që shqyheshim gazit, lëshonim
ndonjë fjalë sa për t’i hedhur zjarrit vajgurit (“vajgurit”, fjalë që s’e kam
dëgjuar që në njëmijë e nëntëqind e nëntëdhjetë e njëshin, kur viheshim në
rradhë për pesë litra.). I treti që nuk kishte pirë kurrë në jetën e tij
allkool apo drogë, qe dehur prej dhimbjes së fatalitetit, dhe po e shkarkonte
gjithë dufin (avujt e alkoolit të dhimbjes) mbi ne që trulloseshim lehtë. Ndjehesha
komplet i dërrmuar e i pa zot për t’iu kundërvënë të tretit e fatalitetit. I
qeshë nënshtruar sëmundjes së ditës. Mishi më ishte rrënqethur; ndjeja neveri
si për veten ashtu edhe për qytetin “e paaftë” të shpëtonte jetë njerëzish; m’u
kujtua një konstatim që më sikletoste shpesh: kishim këshillin bashkiak më
qeshark në Shqipëri.
Kur dëgjuam nga
kamarieri se ora ishte njëmbëdhjetë pa një çerek, u alarmuam dhe u ngritëm
shpejt nga tavolina. Shtëpia e të ndjerit ishte larg, nuk do të arrinim në
kohë. Ç’të bënim?! Vendosëm t’i telefononim një mikut që kishte autoveturë. Ai
na tha ta prisnim pranë lokalit. Kështu bëmë. I treti nuk pushonte me batutat e
tia. Minutat kalonin. Miku me veturë nuk po dukej. Të tre, të dehur siç ishim,
po i telefononim, secili për hesapë të vet. Morëm vesh se qe
vonuar nga trafiku dhe se tashmë na dallonte nga larg. Na u ndal para këmbëve;
hipëm menjëhërë. Miku në timon ishte me nerva prej trafikut, por u thye shpejt
nga i treti.
Vendosëm të
shkonim në shtëpinë e të ndjerit e pastaj t’i viheshim pas vargut mortor. Gjatë
rrugës, i treti kishte kaluar në ekstazë; shoferit po i pëlqente tmerrësisht
humori i tij, ne të tjerët mbanim barkun prej të qeshurave; lotët më dilnin
rrjedhëshëm nga bishtat e syve. Rastësisht dallova prej pasqyrës dhe zërit,
qeshjen e sforcuar të të parit, që po qeshte për hirë të atmosferës së krijuar;
kjo më bëri të ulurija së qeshuri, por falë situates, askush nuk më vuri gjë në
dukje.
Që nga takimi në
bar e deri tek hyrja në veturë, rreth nesh ishte krijuar një aureole marrëzie
(që shkëlqente mbi kokën e të tretit): qeshnim duke lotuar, çirreshim, flisnim
fjalë nga më bajatet, dëshpëroheshim… Kur arritëm tek vendi, gjetëm vetëm
heshtjen e mortit. Na u zhduk mimika e zgërdhirë e na u qep goja. Qemë ndalur.
Një plak me tesha të rrudhura po kalonte nga krahu im. Sapo nxora kryet ta
pyesja, m’u gjegj: “Ka nja pes’ minuta qi kan’ ik’, po t’i bini rrugs ngusht’,
i zeni.”
E falendërova; më
tha: “Mos dalshi për t’keq!”
U nisëm.
- Të lutem, - i
thashë gjithë shqetësim të tretit, - ruaj seriozitetin se tashpo lamë namë!
– Namë len jot
amë! - m’u përgjigj, e shpërthei në gaz, që u shoqërua nga të gjithë.
Rrugës, pasi e
kishim marrë veten nga batuta e rradhës, afërsia e varrezave po e bëntë punën e
vet. Kur mbërritëm tek porta e banesës së fundit, nuk po fliste asnjëri, të
gjithë ishim zbehur. Ceremonia mortore nuk kishte filluar ende. Njerëzit rrinin
të topitur e të mpirë. Hymë brenda. Anës rrugës ngriheshin hijerëndë blirët e
lartë, sikur na përgjonin; mandej m’u krijua bindja sikur përgjoheshim nga çdo
gjë aty. Bustet e të pranishmëve ishin drejtuar nga kishëza në fund të rrugës. U
afruam pranë turmës. Nuk po ndodhte asgjë. Bënte një zabullirë e tmerrshme. Pëshpërimat
burrërore, era e djersave e perzier me tym duhani, më ndjellnin krupën. Të
afërmit e të ndjerit u rreshtuan lart shkallëve të kishëzës. Shquva vëllain e
të ndjerit dhe mikun tim të ngushtë.
- Unë po afrohem
në rresht të parë, - tha i treti, - jam kurioz të ndigjoj fjalët e
priftit.(ishte hera e parë që merrte pjesë në një ceremoni mortore katolike.)
– Në rregul, - i thashë, - por kujdes!
Më pohoi habitshëm dhe u largua. Nxorën nga kisha arkivolin, të shoqëruar nga
të afërmit dhe prifti. Vëllai i të ndjerit nuk reagonte fare; të linte
përshtypjen se ishte mësuar me kësi rastesh. Miku im i ngushtë qe skuqur spec;
pritej t’i shpërthenin lotët. Prifti kish
marrë fjalën. Po e dëgjoja me vëmendje fjalën
e Zotit; m’u dukën fjalë lehtësuese e të mrekullueshme. Në këto çaste kam
përshtypjen se të forcohet besimi në Zot, e siç thonë: Të jep Zoti forcë.
Kishte pllakosur “heshtja e plotë”;
vetëm fjalët e priftit ngjyrosnin heshtjen e frikshme. Ndërkohë u kujtova për
të pranishmit, se si shihnin njëri-tjetrin (në kësi situatash): “Herët a vonë
të gjithë do të takohemi në botën e Hadit”, - thonin pa folur… “Edhe ti
prift!”, – thashë unë nën zë.
Fjala e priftit mbaroi (e Zotit nuk
mbaron kurrë). Prifti priu arkivolin me shpurën e familiarëve duke i ndarë të
pranishmit përgjysëm, të cilët pastaj u vunë në rresht.
Po i afroheshim gropës së hapur (nuk
mund të ishte larg); çova kryet nga qielli, kuptova se gjithë ditën qielli kish patur ngjyrë
varrezash…ngjyrë gri në plumb të hapur e alumin të ndyrë.
Kishim mbërritur. Iu rrethuam gropës.
Prifti mori fjalën përsëri, shkurt këtë herë. Unë kisha në krah mikun tim,
timonierin. “Sa i qet’ duket i vllai, - ia bëri i habitur, - sikur t’ mos ket’
ndodh asgja!” U mbreha t’ i thoja se këta natyra njerëzish, i përjetojnë thellë
e më thellë situatat pa shprehur as më të voglin ndryshim, por m’ u duk një
shqyrtim mjaft i pavend.
Fjala e priftit mbaroi (e Zotit nuk
mbaron kurrë), kapën arkivolin nga dorezat e mandej nga litarët dhe e ulën
poshtë. Në momentin që u lëshuan litarët, ia nisi një shi i rrallë si breshër
kokërrmadh. “Ja një shenjë që nuk e di se ç’ është”, - thashë me vete. “Jam i
sëmurë”, - pohova në heshtje. “Pah ç’ditë e sëmurë! ”, - thashë me zë të lartë.
Në çast, vërejta mikun tim të ngushtë që po shkrehej në vajë. Mora t’i
afrohesha. Iu gjenda pranë. E përqafova. Pashë se ishin afruar edhe miqtë e
tjerë. Kish
ardhur edhe i ati. I zgjata paketën e cigareve. Iu sul paketës, hoqi pak keq të
nxirrte një cigare sepse gishtat nuk i përgjigjeshin mirë; e ndezi dhe filloi
ta pinte si i babëzitur (nuk e pinte rregullisht). “Ça po të duhet cigarja!” –
i tha i ati gjithë merak e me zë kritik. Kishim ndezur të gjithë cigare. Tymi i
cigareve tona bashkohej në një mjegull të vetme, lagej nga shiu dhe përhapej në
eter…ishte e ardhmja jonë. Kur kishim mbaruar cigaret, ishte mbuluar edhe
gropa. “Pushoi edhe shiu!”, - tha ai që nuk kish folur fare (si gjithmonë); në atë çast e
vura re se kishte marrë çadër.
Të afërmit ishin rreshtuar për të
përshëndëtur të pranishmit, nxitoi edhe miku im i ngushtë. Ne ndenjëm në fund
të rradhës. Para meje dallova profesor timin
që kisha patur gjatë universitetit. Prania e tij ma shpifi komplet, më erdhi të
villja. S’ke ç’i bën: instikti jonë, në disa raste është më i fortë se arsyeja.
Mandej mendova se edhe unë duhet t’ia shpifja ndokujt.
Pas shtrëngimit të duarve me të afërmit
e mikut tim dhe me të, e pashë veten bashkë me miqtë jashtë dyerve të varrezave.
Ishim të topitur, kush më pak e kush më shumë.
Na ishin mbaruar fjalët, dukej se nuk kishim asnjë dëshirë për të shkëmbyer
batuta.
“A shkojm’ e pim’ në ndonji lokal buz’
Drinit?”, - propozoi shoferi. Pranuam në heshtje. Timonieri nxori një CD nga kruskoti,
e vuri. Ishte muzika e grupit Queen me zërin e mahnitshëm të Freddie Mercury.
Qe një nga albumet e para, kur këngëtari kish
qënë i ri. “Sa za i njom’ e i pastër!”, - ia bëri shoku që nuk fliste kurrë.
Nuk reaguam. Gjatë gjithë rrugës dëgjuam disa herë të njëjtën këngë: Bohemian
Rhapsody.
Nëntor, 2005
Mirëkuptimi
Po ecja rrugës së bulevardit kur vura re
një tip të dobët nga busti e gjymtyrët, i hajthëm në fytyrë e me mëngë të
shpërvjelura. Ishte mesi i dimrit, por qe një ditë me diell të lumtur pa erë e
re. Ai po më shikonte, ndërkohë që po ngiste biçikletën. Siç duket diçka
kërkonte. Nga mënyra se si ishte tendosur, e kuptova se donte të
dinte sa ishte ora, se me siguri ishte vonë. Më pyeti: A ke raki?!
-Ora është nëntë e
gjysëm – iu përgjigja.
-Më fal, – tha –
desha me të pyetë sa është ora!
-Jo – i thashë – raki nuk kam.
Paqëndrueshmëri
Brigje lumenjsh të tharë, rrjeta
merimangash punëtore, femra bufalaqe, qen që leh nën dritën e hënës së plotë,
qiri i fikur, pus, vjollcë gjysëm e vyshkur, mushkëri të coptuara, kallashnikov,
penë që gërvisht acarueshëm ditët e mia, puçë plot qelb mbi ballin tim të gjerë
plot shtrate lumenjsh të tharë, kollë e thatë, një kërmill që vardiset më kot
për të gjetur guackën e vet, helmetë, tingull i çirrur trombe, mungesë
kalciumi, dramë përjetësisht e papërfunduar, lotë kohe, dhé, cjapi krokodil,
zogu krokodil, pikë e vetmuar shiu, thonj, kancer, ndryshk, gjëndrra, lodhje,
duhan, alkool, kurva, endacak i kollarisur, vetëdije për pavetëdije, mungesë,
gjymtim, frymëmarrje, plasaritje lëkure, dhimbje dhëmbi, Aids, verë e vjetër,
kupë qielli, kërcitje kockash të gjallë, moment frymëzimi, gërvishtje muri me
thonj, agim i ri, propozim, buzëqeshje, patate me dhé, qarkullues pa targa,
vezé pilivese, ankth, rreze e vetmuar dielli, prognozë, lugë druri,
kallaballëk, roman, shqetësim, partiturë, ide, mbret i zënë mat, çift
dashnorësh duke vrapuar nëpër plazh, emocion, hezitim i përjetshëm, rrogë
shtetërore, fill i tendosur mendimi, gangrenë shpirti, coca – cola, pagan, syze
miopësh, portokall, asocial, minotaur, pikatore, Manjola Kobes, poezi për
harresën, inteligjencë matematike, trimëri, ndytësirë, dialekt, paçamur, kafkë,
papirus, pergamenë, polesterol, çirrje, pantallona, manjak me thikë në dorë,
depresion ose frikë për të dashuruar, impersistence.
Historia
e dy M-ve
Maçoku mbeti me një vesh. Macja ia
këputi në dyluftim e sipër.Maçoku po qante se nuk kishte se si ta lëpinte
plagën. Pastaj macja iu afrua dhe ia lëpiu plagën me kujdes. Maçoku
filloi ta ledhatonte macen në vende akoma të ndaluara. Atëherë macja u nevrikos
e ia këputi edhe veshin tjetër. Maçoku filloi të qante plot dënesë më fort se
më parë. Përsëri macja iu afrua dhe filloi t’ia lëpinte edhe plagën tjetër. Përsëri
maçoku filloi ta ledhatonte në vende akoma të ndaluara dhe gjeografikisht ende
të pazbuluara. Çuditërisht macja nuk reagoi më. “Kështu e paska hera e parë” –
mendoi maçoku për një çast, dhe filloi zbulimet e reja gjeografike.
Ditë e përhimtë
Një ditë po
shëtisja qetë – qetë përgjatë bulevardit. S’po mendoja për asgjë. Dhe kjo më
bënte të ndihesha mirë. Ajri i freskët i fund’dhjetorit m’i ngacmonte kënaqshëm
mushkëritë. Po sodisja me endje faqet e skuqura nga të ftohtët, të një bjondine
flokëdrejtë e cila për një çast kujtoi se isha i dashuri që ishte vonuar në
takim. Iu afrova dhe pashë se si i ndryshoi gjendja fëminore që ish krijuar. Faqet
vazhdonte t’i kishte të skuqura. I thashë se mund të bëja rolin e figurantit
derisa të vinte protagonisti. Më buzëqeshi, i buzëqesha. Pastaj më tha:
- I don’t understand.
Në çast m’u shua respekti për
anglishtfolësit. E përshëndeta duke i thënë “Ciao”. Dhjetë metra më andej vura
re se po më shikonte një tip i vrazhdë i cili po afrohej drejt meje, natyrisht
dhe unë po afrohesha drejt tij. Thashë me vete mos ishte “protagonisti”.
“Varja, – thashë – s’po ia heq as unë
shikimin!” Ai shiko unë shiko. Më dukej vetja si në një duel mes kaubojsash të Far West – it. Gjersa u afruam turi më turi. Më pa nga
koka gjer në fund të këmbëve. Aty u ndal. Pastaj më pyeti egër:
- Sa e keni numrin e këmbës?
Fjalët u përsëritën disa herë në kokën
time, por nuk i kuptova!
Me trupin gatitur
Linda Maria Baros (lindur më 6 gusht
1981) mbaroi studimet dhe një masterat në letërsi pranë Universitetit të
Sorbonës - Paris
IV; është doktorande në të njëjtin institucion dhe në Universitetin e
Bukureshtit. Ka botuar në rumanisht: Muzgu është larg, shkulja fjongon!
(Amurgu-i departe, smulge-i rubanul! / 2001), Poema me kokë mistreci (Poemul cu
cap de mistreţ / 2003) dhe dy pjesë teatrore. Ka botuar në frëngjisht: Fjalori
i shenjave dhe i shkallëve (Le Livre de signes et d’ombres, Cheyne éditeur,
2004 / Dicţionarul de semne şi trepte, Junimea, 2005) – Çmimin për dhunti
poetike në Francë, Shtëpia prej brisqesh (La Maison en lames de rasoir, Cheyne
éditeur, 2006 / Casa din lame de ras, Cartea Românească, 2006) dhe dy vëllime
me studime letrare. Ka përkthyer në rumanisht e frëngjisht mbi njëzet libra.
Është zv/sekretare e Shoqatës së Përkthyesve të Letërsisë Rumune me seli në Paris. Nismëtare dhe
organizatore e Festivalit Pranvera e poetëve / Le Printemps des Poètes në
Rumani, Republika e Moldovës dhe Australi. Antare e Bashkimit të Shkrimtarëve
të Rumanisë qysh nga viti 2002.
La
turgescence de l'autoroute A4
Ata që vijnë dhe ata që shkojnë
nuk dijnë kurrgjë
për mufatjen e
autostradës A4
Për erën e saj të
egër,
Prej lavire të
vjketër,
Me sytë ngjyrë
alkooli mjekësor,
ku rrijnë pezull
shoferë me fytin përdredhur
dhe si një lebrë
hyjnore
niveli i jetesës.
U duket se
përballë është qyteti,
koka e tij e prerë
iu ngërdheshet mbi xham.
(Por nuk shoh si, në asfalt,
enden qorrazi e
përunjshëm shtërgjet,
nxjerrin fishat e
ngrira në tonomatin e përbetuar të mortjes.)
Tek pompat, rekrutët e benzinës qethin zero oktanët.
I japin fytyrë mbrëmjes.
Hapin me thikë paftat e portës,
fyti iu shket mbi tehun e çeliktë.
Kurse ata që shkojnë dhe ata që vijnë
sdijnë kurrgjë
për bymimin e autostradës A4.
Përjetojnë një efekt të thjeshtë
tuneli.
Me trupin gatitur (I)
Cu trupul pregătit (I)
Ai që shkul gjuhën
dhe ua hedh qenve,
në emër të fjalës së lartë,
në emër të fjalës së groposur, di.
Gatit trupin
për një ritual primitiv.
Sa të ngrihet në rrotkën e kërbishteve.
Por ky s’është veçse një iluzion.
Kush të shqyen nuk të mbron.
Me trupin gatitur (II)
Cu trupul pregătit (II)
Ai që pret gjuhën
me dhëmbë
dhe e pështyn para miqve,
në emër të së vërtetës, di.
Sepse iu zhbiron fytyrën,
vështrimet mitridatike, prej të
vdekurish,
kurorën e veshëve që iu rrethon kokën.
Spse nuk ua ndjen kafshimin
Dy gojëve të vëna njëra pranë tjetrës.
(Mëkot i këndojnë miqtë – nga jashtë –
me gjeste rekrutësh
që s’u ka dalë zakonesh përdorimi i
armëve.
Ata. Dhe – lartuesit – supet e tyre.)
Mbi ballin e tyre kurora prej mirti.
Por ky s’është veçse një iluzion;
Kush të shqyen, tash po kupton, nuk të
mbron.
Me trupin gatitur (III)
Cu trupul pregătit (III)
Ai që gëlltit gjuhën
në emër të heshtjes pre hiri, e di mirë
– falur i qoftë harresa!
(Nënat e qajnë në dhomën e errët.)
Sheh veten kalimthi në mjeshtrat
siberianë të frikës:
hiri i tyre si një avull na tubon të
gjithëve në një vend.
freri, maska,
rrejta e saj diamantine.
Në pincat e tyre,
si ca zjarre sjellë nga malet,
nuk digjet më
asgjë.
Sepse gjuha është
qysh tanin jë shpatë,
që përdridhet
sëbrendshmi.
Por ky s’është veçse një iluzion:
Kush të shqyen, e
more vesh përjetë, nuk të mbron..
***
Macja
kriminele
Atë ditë dimri,
kur dielli digjte me 20 gradë dhe pemët çelnin si në pranverë, macja
"klandestine" e hotelit pesëyjor, bënte banja dielli, për shtatë palë
qejfe, në tarracën e katit sipëror, atje ku era të shkundte nga çdo anë dhe
ndiheshe si nën pushtetin e ca ventilatorëve të përbindshëm.
Pasi bëri nga ato
kakërdhitë e saj të zeza, si ca gjysmëhënëza të vogla, në çdo sipëri e fjetore,
pasi bëri rrëzimin e gotave të braktisura gjatë mbarimit të turnit të mbrëmjes,
pasi gërvishti anë e mbanë celofanin mbështjellës të biskotave në karrocat
mbajtëse, pasi u spërdrodh sa andej këndej nëpër pjatat e lara, filxhanët e
kafesë dhe tenxheret e tiganët, u hodh me një kërcim rrufeje, drejt e në
karrocën llozhrambledhëse të Vangjelit.
Barku i
"Kritikosit", që ishte i madh sa një mal, e ndjeu shtytjen e asaj
gjëje dhe në çast mërmërit me zërin e tij të famshëm prej "palikari"
"Ua hodhe edhe sot, ty moj, kurrë s'të kapin dot".
Ndërsa pret
ashensorin për të marrë hedhurinat e katit -2 apo "Banke-së" siç
quhet në gjuhën e hotelit, pasi përballet me Niko "pëshpësin" apo
"paspatin", siç e thërrasin në të folmen e hotelit, që i afrohet me
këmbën e çalë tek veshi e i rrëfen se si filanit i fluturoi gruaja dhe ia la në
derë të dy fëmijët e mitur dhe se si filanen e ndau burri se nuk dinte të
gatuante gjellërat e tij të preferuara, ia këput një të qeshure që gjëmon duke
i thënë "pëshpësit" ik se më "vdiqe" tani, fut, duke
manovruar me mjeshtëri karron e gjatë prej hekuri të ngjeshur të zi, në
ashensorin e tretë, djathtas, pikërisht atëherë, del nga porta e repartit
"Omikron" Babi, përgjegjësi i kamarierëve, duke përdredhur si
gjithnjë atë zinxhirin e hollë e të gjatë që ua përcëllon të pasmet
kamariereve, sidomos atyre bukurosheve ose "kuklave", siç u thonë në dialektin
e hotelit, i bërë i kuq nga inati, mërmërit: "po të kapa..." dhe:
"Do të ta këpus kokën si pulë...",
-"Ej
Vangjeloo.., e pe gjë atë macen"? -i bërtet gati në të mbyllur të portës
së ashensorit dhe Vangjeli me zërin e tij prej basi këput një: -"jo, as
sot s'e pashë gjëkundi, palaçon..." -dhe sërish gjëmon po ajo e qeshur, që
pasohet po nga një mori të qeshurash kamarierësh, pjatalarësish, pastruesish,
barmanësh, përgjegjësish e lloj lloj punonjësish që këngëzonin korridorin e
hotelit stërmadh.
Vangjeli, pasi del
nga ashensori, duke manovruar si pehlivan karrocën hedhurinangrënëse që e ka
turirin të gjatë si feçkë elefanti, për të mos ta përplasur pas ndonjë muri apo
këmbe, si çdo ditë mërmërit me zë të lartë një nga ato këngët e tij të
preferuara, pasi i thotë Maries, që shërben në repartin e njerëzve me rëndësi,
apo V.I.P.-ëve siç shkruhet në atë tabelën me dritë të kuqe, se sot është bërë
si "Perëndeshë", pasi hap derën e rëndë të hapësirës ku depozitohen
hedhurinat, apo siç shqiptohet në gjuhën e hotelit "Ramb-ës", pasi
shkarkon ata koshat e mëdhenj e të rëndë me mbeturina, që ta bëjnë mesin të
ulërijë, pasi i thotë maces, -dil tani se na i morën të keqen edhe sot, pasi e
ndjek me nxitim dhe i bërtet, -ik, ik, se do vijë ndonjë dhe na del boja
pastaj, vështron i kënaqur, me sytë që i ndrijnë nga hareja, se si macja, si
mace që është, kacaviret sa të hapësh e të mbyllësh sytë nëpër ca vrima e të
futura, nëpër ca tuba e xhepe, nëpër ca shkallë e "fotagogo-ra" dhe
me peripecira e sakrifica, më në fund ia del të mbrijë në katin sipëror, pasi
kalon duke u tundur e shkundur si zonjë e rëndë hapësirën a pamasë të tarracës,
ulet pikërisht aty ku është zhezlongu luksoz veshur me lulka e shiltera ngjyra
ngjyra, aty ka kohë të shijoj diellin, të ëndërrojë kohën e artë, kur bridhte si
vagabonde rrugëve për të jetuar, kur u jepej maçokërve që me vështrimin e parë,
kur plaka e shtëpisë së bardhë me tjegulla të kalbura e bënte bijë në shpirt
dhe e jargaviste çdo minutë me dashurinë e saj të çuditshme, kur hante dhe
pinte ç'të gjente dhe koha për dashuri i mjaftonte e i tepronte.
Pasi
kishin lënë pas një orë punë, tre pjatalarësit e hotelit me pesë yje të veshur
si gjithnjë me atë "kostumin" e bardhë prej kirurgu, aq sa repartet e
tjera u a kishin ngjitur nofkën "mjekët", të rreshtuar përballë
Babit, drejtorit të kamarierëve, rrinin si të zënë në faj, për punën e asaj
maceje që përmirte ku të mundej dhe as që i bëhej vonë se lanxhierëve, siç u
thoshin në gjuhën e hotelit, do t'ju duhej të duronin atë fjalim çerek orësh
mbushur me "ju" e fraza të tilla si: "ju jeni heronjtë e
hotelit, pasi po të mos i lani ju pjatat, gotat, pirunjtë e lugët në kohë, ky
hotel paralizohet, nuk punon, pra ju jeni shembulli më i mirë për të gjithë të
tjerët edhe pse ju jeni shkalla më e ulët në kategoritë e punonjësve, prapë ju
dhe vetëm ju e meritoni të..., ju...", Niko "pëshpësi-t", s'po i
durohej më dhe pasi iu afrua Nenjos, egjyptianit me sytë e kuq nga pirja gjatë
natës me nargjile, i tha me zë të ulët: "këtë e dimë që është trap i lezetshëm,
por sot qenka në formë" dhe pasi rrotullohet në anën tjetër i del përpara
veshi i Vangjelit dhe i mbetet merak që edhe ky vesh nuk e dëgjoi atë shprehjen
e tij të famshme në lidhje me atë trapin e lezetshëm që sonte qenka në formë.
Në veshët e Nikos
u ngulit vetëm fraza e fundit e Babit: "gjejeni dhe hoteli do t'ju a dijë
për nder" apo diçka e tillë, nuk e mbante mend mirë dhe ndërsa Babi
largohej duke rrotulluar gjithnjë atë zinxhirin që përcëllonte fort, sidomos
kur gjuante në të ndenjura bukuroshesh, të tre pjatalarësit mendonin se si ai
goxha hotel trembej nga një mace dhe nuk kishte mundësi ta gjente atë kafshë të
vogël e qaramane që ia fuste ulërimës për dashnorë.
Nenjua, pasi bëri
dy tre lëvizje, sikur ikte, sikur vinte, sikur kthehej, pasi rrotulloi kokën
herë majtas e herë djathtas, pasi hapi gojën dy tre herë dhe fërkoi sytë herë
me dorën e majtë e herë me dorën e djathtë këputi: "këtë macen s'e kapën
dot as agjentët e FBI-së dhe as të CIA-s kur erdhi ai që ishte presidenti i
botës dhe jo ta kapim ne", aman çfarë na tha. Vangjeli këputi një nga ato
"bubullimat e tij vrasëse" (që pak i ngjajnë të qeshurës), me atë
zërin e trashë prej basisti dhe filloi t'i thoshte Nikos se duhej të bënin
sikur kërkonin, pasi ky "trapi i lezetshëm", do të vinte sërish për
kontroll dhe ishte mirë t'i gjente duke kërkuar. Nikua pohoi me kokë dhe ndërsa
u ul në gjunjë për të parë se mos ishte nën banakët prej hekuri ku vendoseshin
pjatat, s'e vuri re Babin tek afrohej nga pas dhe filloi të thoshte se:
"këtë macen po e kërkonin, ashtu siç kërkonin gjermanët në kohën e luftës
çifutët" dhe filloi të qeshte edhe vetë i ndjekur nga një mori të
qeshurash të Vangjelit, të Nenjos dhe nga e qeshura prej femre e Babit, që sapo
ishte rikthyer, për të ikur sërish pak më vonë, i cili me këtë i vuri vulën
asaj thënies: "këtë e dimë që është trap i lezetshëm, por sot qenka në
formë".
Pasi Nikua,
Vangjeli dhe Nenjua kërkuan e kërkuan për më shumë se një orë nën karrige, nën
banakë, nën karrocat pesëkatëshe që transportonin pjatat e gotat, nën stendat e
rënda të sallave, nën koshat e mëdhenj plastikë të llozhrave, nën tavolinat e
ndritshme dhe raftet varur gjithandej, u lodhën dhe vendosën të marrin vendimin
unanim që macja ishte më e fortë se ata, se macja mund të ishte me siguri një
fantazmë, që zhdukej dhe dukej, kur dhe si t'i donte qefi, se ishte një
përbindësh me ca dhëmbë të mëdhenj e të mprehtë e me ca kthetra prej skifteri
që po t'i bije në dorë dinte vetë se ç'të punonte.
Nenjua bluante
gjithmonë në kokë të njëjtin mendim se si ka mundësi që t'u ketë shpëtuar kjo
mackë gjithë atyre agjentëve specialë të huaj, atyre mjeshtrave dy metroshë e
të pajisur gjer në dhëmbë me teknologjinë më të mirë që ka sot bota, sesi kjo
mackë u tregua kaq trime, kaq e "padukshme", kaq e zgjuar".
Vangjeli që kishte
kohë pa folur tha: "unë e di sekretin e saj, nuk është vetëm një mace,
janë një lukuni, pasi s'mund të shpjegohet se sot është këtu dhe atje, nesër
atje dhe këtu, prandaj ne i shohim kakërdhitë kudo, këto janë të përmjera
lukunie"
Nikua mohoi me kokë, lëvizi duke çaluar
dy hapa drejt telefonit për të lajmëruar Babin dhe tha"jo, jo, unë e di
sekretin, por nuk jua them se kam frikë mos është ogur i keq për lloton që kam
hedhur sot në mëngjes".
Pasi Nikua ngriti receptorin dhe filloi
të raportonte lajmin e rëndësisë së lartë se macja nuk u gjend, pasi Vangjeli
filloi të mblidhte si gjithnjë hedhurinat e tij, pasi Nenjua iku për të
shkëlqyer me ilaçin pastoz bakëret e tij, u dëgjua zëri i Nikos që mbylli
bisedën me atë frazën e tij të famshme se Babi nuk qenka vetëm një trap i
lezetshëm dhe në formë, por na qenka dhe një pordhac i lezetshëm që i shkojnë
na nga frika e një maceje, që kushedi pse, për të, duhej të ishte diçka më
shumë se një bishë e egër, diçka më shumë se një përbindësh me dhëmbët e saja
të mprehta, diçka më shumë se një fantazmë frikëmbjellëse, ndoshta ajo për
drejtorin e kamarierëve duhej të ishte kriminele, po, një mace kriminele.
Nikua nënqesh, hapon përsëri, me ato
hapat e tij të çalë dhe bindet që këtej e tutje Babin ta pagëzojë drejtori
pordhac i kamarierëve. Kurse Vangjeli, pikërisht Vangjeli do të qeshë me të
madhe, sepse asnjeri nuk ka kuptuar që tani ai po nxjerr shëtitje atë
kriminelen...
02.2007
