Mariklena Niço: un buchet de flori am cumpărat (një tufë sysh bleva)

 

un buchet de ochi am cumpărat, fără să vreau, m-au convins în piață, m-au luat cu binețea și mi-au lăsat în mâini un buchet cu ochi, învelit cu o pânză albastră și panglică roșie

miroseau a mireasmă necunoscută

extraordinară, întru totul necunoscută

ochii stăteau deschiși pe jumătate, somnoroși, m-au făcut să mă grăbesc cu o neliniște pe care

niciodată n-o simțisem cumpărând flori

i-am pus în apă, s-au deschis cum au atins apa, venele cu frunze se deschideau pe rând cum descifrau lumina

răspândeau reflecții prin pereți, întâmplări adunate-n gropițe

stăm și privim acum, stăm și privim surprinși unii la alții

sunt florile viitorului, au spus în piață

le adunăm pentru cei cărora nu le sunt de folos, plătesc în plus pentru întâmplări extraordinare

promite-mi că nu ne vom lăsa niciodată de-ochi-ați

încât să ne pună un preț, orice preț ar fi

vino să facem dragoste, acoperă buchetul acela cu ochi

În română de A.-Ch. Kuciuk

* Titlul este al redacției

Ivo Muncian: Magjia e udhës (Magia drumului)

 

Magjia e Udhës

(Magia drumului)

 

Besoj se do t’ia dalësh mbanë me lehtësi

mes rrjetës prej merimange të ideve –

ato që janë kundër mendimit tënd

do të vuajnë mënjanë

meqë nuk sjellin fat.

 

Do të përshtaten, besoj, rruginat

me hapin tënd të vogël e të fisëm

dhe do të të dhurojnë mundësinë e përsosur të kaptosh udhëkryqin

kanë ato – rruginat –

disa fuqi mrekullibërëse.

 

Afër fundit, me përvojën e fituar

mbase do ta kesh më lehtë

të mposhtësh çdo pengesë

që s’është mjaftueshëm në ujdi

me këto kohërat e reja.

Nina Cereanu: Vargje

Po e nis këtë poemë njëlloj sikur lutem.
Po e shkruaj me bojë të zezë dhe me dorën prej dheu
të vdekatarit që jam.

*

Në Kryqin e natës çarvalitim
Barkun e mjegulluar.
Si një balenë
zhvesh
redingotën me toptha ari.

Hyjmë në mjegull –
si në një mushkëri duhanxhiu – me ndrojtje.
Në shpinë – e panjohura,
përballë një e panjohur edhe më e madhe,
ndërsa në errësirë pafundësia pa
kufi.

Fatos Arapi: Poeții se grăbesc mereu spre undeva (Poetët shpejtojnë përherë për diku)

Poeții se grăbesc mereu spre undeva
Să bea o cafea c-un prieten ce-i așteaptă
Și de mult a murit
Se grăbesc neștiind de ce
Spre somnul răvășit se grăbesc
Toamna încă nevenită, ei toamnă sunt
Singurătatea unde-i, sunt singurătate
Luminițe de tristețe le lucesc printre degete
Ca-un puf de licurici. Amintirile-și ceartă:
Ah, te vei uita, te vei uita și tu
Poeții mereu se grăbesc spre undeva
Se grăbesc în vis și nu știu de ce
O lacrimă de necaz – se grăbesc și spre ea
Mângâie nebuniile
Consolează tragediile
În cântece făr' de cântec, în drumuri făr' de drum
Din buzunarele roase le cade sinele
Ei caută omul care nu-i
Și se-nchină, două lumânări aprind:
Una pentru suflet, una pentru tine
Poeții se grăbesc să moară
Și nu știu unde.

* Fatos Arapi (1930-2018). Laureat al Cununii de Aur a Serilor de Poezie de la Struga (2008)

În română de A.-Ch. Kyçyku

 

Judith Mészáros: „and if they left off dreaming about you”

binte dëborë
nga venat e mia për jashtë
britma kish ngrirë ndër lumenj
duke na mbyllur rruzullimthi
pa asnjë krisje
pa asnjë shpëtim
e lartme qe e ftohta
brisk harresa
ëngjëj të bardhë kalëronin
kujtimet e verbër
dhëmbët e tyre ndriçues
ndiznin terrin
shkëlqimtare dhe memece
vdekja më qeshte
dhe nuk përpëlitej brenda meje fjala që pata qenë
vdisja
pavdekur
pata rreshtur kaherë
të ëndërrohem

Në shqip nga rumanishtja: A.-Ch. Kyçyku

Méhes Károly: Derisa ime bijë (Míg a lányom)

Në mëngjes, derisa ime bijë u ndërrua,
llogarita se më 10 janar 1977,
të hënën, kisha bash moshën që ka
ajo sot. I thashë se s’mbaj mend asgjë
nga ajo ditë, e megjithatë
do të mund të rrëfeja me hollësi se si
do të ketë kaluar një mëngjes nursëz dimri
me zgjimin më 7, me gjërat e zakonshme;
Në Radio Kossuth jepej
Koha sot dhe nesër, më 7 e 20
babai mbaronte mëngjesin, nëna
ishte edhe ajo me ngut, kuzhina përhapte
aromë buke të thekur, atë hanim
unë dhe im vëlla, ai parapëlqente reçelin,
unë më fort kaçkavallin e sallamin,
u veshëm trashë, se ish dimër, dhe siç
pashë tani (në internet) ishte e hënë,
si sot, por sa shumë ndryshon
kjo ditë prilli, thashë,
teksa ime bijë vazhdoi të krihte
ëndërrimtare flokët. Mendova,
por s’thashë gjë, se ndoshta, ndonjëherë,
pas tridhjetë vjetësh, një mëngjesi,
një mëngjesi të gjithëfarshëm, do ta cytë
edhe ajo fëmijën e vet duke i treguar se si
ridhnin mëngjeset e përgjumur
kur ajo shkonte në shkollë, se zgjimi
ishte i mundimshëm asokohe, mëngjesi
dhe gjithë të tjerat, gjithë mëngjeset
ishin të njëjtë, a thua se pat qenë
përherë mëngjes, duhej të zgjoheshe
gjithnjë; e megjithatë qe mirë, ngaqë
ishte atje babai, që nuk ngutej,
por rrëfente gjithfarë qyfyresh,
i pashqetësueshëm, i përkushtuar, derisa,
më në fund, arrinte të më shkulte
një nënqeshje, s’përmbahesha dot,
nuk isha më aq e përgjumur
dhe e murrëtyer, e që nga ai çast
ishte mirë, s’kish rëndësi se qe vjeshtë
a pranverë. E di, e dashur
(ose i dashur?) do t’i thotë fëmijës ime bijë 

s’ka rëndësi në është vjeshtë a pranverë

(...)

Vijon në Revista Haemus Nr. 66-70.

Rubrika Medalion

Poemë e mundshme (fragmente)

Iulia Enkelana

*

Ky ravgim është rrënja e fundit.

 

Ushqehem me mall që të mos ushqehem me furi

Sot isha fantazmë –

si zakonisht, vetëm se këtë mbrëmje edhe trupërisht

dyert ishin hapur dhe hyra

e padobishme të them se hapësira qe mpakur

„Gjithçka është e vdekur”, thashë

teksa më mbytnin

të gjitha ato

copëza të ndritshme

që ndonjëherë më janë e vetmja ndihmë e parë.

Iolanda Malamen (Rumani): Poezi/i

Poete dhe prozatore e shquar, piktore, përkthyese dhe gazetare e kulturës (l. 1948), autore e vëllimeve Gjendje hyjnore, Udhëtim në natyrë, Tokë nën dëborë, Një gur i bardhë mbi një gur të zi, Lulja që ec, Engjëlli i zbritur në rrugë, Ngadhnjimi i dantellës, Islanda e dytë (poezi); Unë, mjeshtëria e xhelatit dhe mbretëresha e pikëlluar, Shtëpia Verdi, Filipi dhe Margarita, Letër Lavuazierit, Alisa në Botën e Krimit, Antoni dhe Kavabata (prozë) etj. Ka botuar pesë vëllime bisedash me shkrimtarë rumunë e të huaj. Laureate e shumë çmimeve me rëndësi, mes të cilëve Medalja e Akademisë Femina për poezi (1999) dhe e Çmimit APLER për gazetari kulturore (2006). Ndërroi jetë në Bukuresht më 11 tetor 2022. 

 

Një kafshë e rraskapitur

(Un animal sleit de puteri)

 

Një kafshë e rraskapitur

kështu e shoh veten në shtatëdhjetëvjetorin

që duhet mbrojtur medoemos

nga ndërkryerja.

 

Kur shkrova këtë, tërhiqja pas vetes jetën

Dhe pata bërë prej saj një pamje të pavdekshme. Veshur me një pardesy ngjyrë algash, qepur sipas modës

studentore të atyre viteve

e shihja veten si shpëtimtar i shkathët i vdekjes

ndëshkuar të shkruajë vargje të ngathët.

 

Në Indi pat rënë shi gjatë një dite sa për një shekull dhe Ganxhi qe ngritur gjer në qiell.

Martin Camaj: În templul Aphroditei

Poet albanez de talie europeană, prozator, eseist şi lingvist (Temal, Albania 1925 – Lengriess, Germania 1992), autor al volumelor: "Un fluier prin munţi", "Diella", "Legende", "Lirice între două vârste", "Omul, cu el însuşi şi cu alţii", "Cercuri", "Drania. Madrigale", "Poezii", "Trăsnete", "Sub umbra şarpelui", "Făcliile nopţii", "Candela de argint" etc.

Cel puţin o dată, fiecare a pornit spre Templul Aphroditei şi, după ce a gustat din frumuseţea formelor, a ieşit de acolo fără a-i intra nici un ghimpe pe talpă. Dar nu astfel i s-a întâmplat lui Drane.

Alergând după linia lăsată de celălalte broaşte, Drane s-a trezit înconjurată de ruinele culturii dorice. Printre ruine, exact ca-n vremurile antice, strălucea templul zeiţei. Acolo înăuntru şi-a petrecut Drane noaptea, lângă altarul jertfelor.

Înainte de a veni soarele, veni arheologul, conducătorul săpăturilor, înalt şi, pare-se, nordic.

Când el a intrat în templu şi s-a plimbat împrejur cu pantofii săi cu tocuri de metal, Drane s-a trezit şi porni să plece, fără a-şi etala frumuseţea de zeiţă cerută de situaţie. Savantul, iubitor de necuvântătoare, a prins-o şi a pus-o încet în centrul altarului, lângă o broască de piatră roşie rămase din antichitate. Şi începu să le compare, să le măsoare, întorcând-o pe Drane cu burta-n sus, într-o parte şi-n alta, cum cerea curiozitatea.

În sfârşit, mulţumit că broaştele semănau perfect, ca şi cum ar fi fost gemene, a dovedit că rasa Dranei nu era alohtonă în templu, ci autohtonă. De aceea, i-a scris Dranei un număr pe ţeastă şi a lăsat-o liberă.

Ajunsă la capătul câmpului, cu maţele şi plămânii ameţiţi, Drane a vomitat tot ce mâncase. Cuiva, frumuseţea exagerată îi iese din nas, ar fi spus cineva.

Prezentare și traducere: Kopi Kyçyku

Mihai Eminescu: Në vuajtje përhumbur (Pierdut în suferință)

Në vuajtje përhumbur, të kotësisë sime

Si gjethja nëpër ujra, rrufé humbur në qiej

Të më lejojnë të kthehem në botën me paqtime

Si magjistar jam lutur paprá në yj-e diej.

Asgjë të mos përmendë hijen e jetës sime

Të ik si frymëmarrje, si tingull, si shkëndijë

Si loti që derdh femra, më kot, ndër ngashërime

Mendja ime plot ëndrra – si skelë rri-të rrijë.

 

Se ç’është në këtë botë, dhe ç’është sot poeti

Që zërin vetmitar pak ia dëgjon kush do

Vërtitet i panjohur mes botës që e treti

Kurkush nuk do t’ia dijë në rron më apo jo.

Një copëz vele është, një zemër, flluskë-e kotë

Që ndruajtur rropatet në motin zemërhekur

Më mirë të mos qe shfaqur ai në këtë botë

Në vend të vdiste sot, më mirë dje të kish vdekur.

 

Gjeniu Eminescu e shihte veten si gjethe, teksa gjethe që era i ngre heraherës përpjetë mburren sikur të kenë shpikur fluturimin. 

(Shqipërimi dhe komenti nga A.-Ch. Kyçyku, 2002) 

Vasko Popa: Yll

Në hon të thellë
Dora e ngritur
Shkëndijoi në pëllëmbë
Vetëtiu në gishta

Çliroi me kohë
Diellin e hershëm të lindjes
Lidhur pas bishtave
Të ca kuajsh të huaj

Ai ndriçon tani
Terrin e gjëagjëzës
Zgavruar nga pyetje
Në ballin tim të gurtë

Dora e ngritur
Më pat pritur memece
Në hon të thellë
Dhe ma pat çelur udhën

Shqipëroi Kopi Kyçyku

Petri Ilo: Shkëmb me duar që dridhen – katrén-e

Arkitekt, pedagog në F.A.U. të Universitetit Politeknik të Tiranës që nga viti 1985, Petri Ilo është lindur në Pogradec më 1960. Mbaroi studimet e mesme në qytetin e lindjes dhe të lartat (1980-1985, Universiteti i Tiranës, Dega Arkitekturë) me rezultate të shkëlqyera. Emërohet pranë Departamentit të Arkitekturës në Universitetin e Tiranës. Gjatë periudhës 1995-1996 ishte asistent pedagog në ESAM (Shkolla Superiore e Arkitekturës) në Montpellier, Francë, në fushën e kompozimit dhe metodologjisë së projektimit. I vleresuar me çertifikate mirënjohjeje nga F.A.U. dhe F.I.N. Mban titullin Docent dhe drejton lëndën e Kompozimit dhe analizës së formës dhe hapësirës pranë këtij fakulteti. Kontribute të vyera ka dhënë edhe në fushën e projektimit. Shkruan poezi qysh herët, veçmas katrene lirike (një zhanër gati në zhdukje), dhe boton shumë rrallë.

 

*

Të pathënat e shpirtit tim

Dua t’i them thjesht, pastër, pa ndroje,

Dhe ti, o ëngjëll që pranë më rri,

Fjalës sime bëj roje!

*

Erdha ku pashë dritën e parë,

U enda gjithandej,

Por njoha më shumë të vdekur se të gjallë.

*

Çapitet avioni si hamall i vjetër,

Me brengën tënde ngarkuar unë,

Pres të takohemi në ëndërr

E pamundur, nuk kam gjumë!

 

*

Ditës i munguan fjalët,

Nata rropatet të derdhë brenda meje

Dritën e yjeve të saj,

Kot lodhet të mundë sytë e tu!

Xhelal Tosku: Poezi/i

*

la început a fost cuvântul

noi am ales să lătrăm

 

Plecare din secție

(Ikja prej pavionit)

 

am ieșit din secția de nebuni

în afara altor sfaturi medicul mi-a prescris

să aplaud din nou

 

*

foc nu este

dar de ce-mi duc viața

ca-n fum

 

*

singuratici prin lume

căutăm Albania rămasă aici

 

chiparosul și eu

 

*

Cu toții învingători

statuia răsturnată-n centrul Tiranei

văd c-a fost a mea

doar eu am ieșit învins

Ymer Shkreli: Poeme

Născut în localitatea Shkrel din Kosova în anul 1945, a studiat Limba și Literatura albaneză la Universitatea din Prishtina. Talent de excepție, autor de romane, piese de teatru, volume de poezii, inclusiv pentru copii, Shkreli a emigrat în Elveția, unde duce o viață retrasă. Este cel mai premiat scriitor din Kosova. Poeziile sunt preluate din volumul “Cer condamnare la moarte” (“Kërkoj dënim me vdekje”)

 

Iubire

(Dashuri)

 

M-am găsit pierdut o dată

în părul tău;

acum sunt mai tânăr pentru o moarte

dar văd orbește –

și cu mult mai bine;

am găsit săruturile pe care tăcerea

le preschimbase-n pești

cât și-n ghețuri

vai –

între carne și unghie

am găsit mormântul promisiunii:

iubirea n-are ochi

și are salvare –

între carne și măduvă

sau trebuie îmbrățișat

capătul acestei mări nebune

planta naibii

 

s-o transformăm în pornire

să mergem în alte direcții

unde nu suntem doi

sau să continuăm –

până la finalul vechiului joc

unu ori unu

Ioana Crăciunescu: Poezi/i

Matje për një piedestal
(Măsurători pentru un piedestal)

 

Plotësonim gati të gjitha kushtet e kërkuara.

 

Pata pirë në një tryezë me ta.

Natën më kishin sulmuar edhe mua gjallesat

e vogla e të kuqe etur për gjak

(gjak poetik – siç thotë pastruesja)

një gështenjë e ngrohtë në duar aty nga perëndimi i diellit

kur dashuria ik me një veturë nikeli

drejt qytetit?

- Në të perënduar të diellit

(ç’marrëzi)

E gjer edhe mbi urën vigane që ndante

botën time nga e tyrja

patëm kapur miq me karrem e mëmëlige

(peshq për së mbari mbajtur më pas

në një shapkë fëmijësh) kur dashuria ik me një

veturë nikeli drejt qytetit...

 

e megjithatë

tek dilnim nga kisha

 

duke kënduar nën buzë këngë lehtas të mësyshura

duke u drejtuar çakërrqejf mes rojesh e zambakësh

drejt vaporrit tim të pandërtuar

ëndërror

 

askush nuk vinte të më bënte matje për piedestal

askush s’dukej të vinte as nga pas...

Ledia Dushi: Poem/e

Poetă, cercetătoare și jurnalistă născută la Shkodra în 1978, una din cele mai surprinzătoare voci lirice ale poeziei albaneze de după 1990.

*

aș fi vrut

linia purpurie a cerului

să mi-o trec părin gât

și-n inimă și-n cap

să-ncolăcesc

apele strălucite

ale boltei de-stele-picurătoare

pentru cei ce viețuiesc

(din) tăcere

zilele sunt

de miresme și tristețe

K. Th. Spiri: Ku ta dija unë i varfëri / D'unde să știu io sărmanu’

Ku ta dija unë i varfëri 

Mora pushkën dola malit

Të luftoja për atdhe,

Ku ta dija unë i varfëri,

Se armiku ishim ne!

 

Mora pushkën dola malit

Të luftoja për liri,

Ku ta dija unë i varfëri,

Se armiku ishe ti!

 

Mora pushkën dola malit

Të luftoja në furtunë,

Ku ta dija unë i varfëri,

Se armiku isha unë!

  

D'unde să știu io sărmanu’

 

Luai pușca pentru patrie

Sus în munte, la război

D'unde să știu io sărmanu'

Că dușmanu’ eram noi.

 

Luai pușca, sus în munte

Iarăși luptă se făcu

D'unde să știu io sărmanu'

Că dușmanu’ erai tu.

 

Luai pușca, tot pe munte

Chinuri și război mereu

D'unde să știu io sărmanu'

Că dușmanu’ eram eu.

În română de A.-Ch. Kuciuk

Ardiana Salihu: me i ra heshtjes për ftyre (fragment)

Lindur në Prishtinë, me banim në Grac, Ardiana Salihu ka botuar pak, në disa revista letrare, dhe, për një kohë, është marrë edhe me gazetari. Shkrimet e saj janë një zbulim që do të kish nderuar çdo revistë letrare. (Revista Haemus) 

Hija ime

dy këmbët mbi tokë
një këngë
mbi dhé
një nën dhé


Eja të flasim për motin

Teksa ecën nëpër rrugët e atij qyteti të hirtë
E mërzi fshikulluese t' rrahin nëpër fytyrë
Desha të t’ pyes, a ke ende ngrohtë n’ shpirt
Nën mantelin e kujtimeve që t’është bërë zgjyr’?

N’flladin e ditënatshëm kur dihat mallëplot
E dashuria s gjen dot dy gisht varr ku të çel’
E ndjen si shkunden plakat e vargut në një sot?
Si ëndërr zemërkopsitur, frymëz e vakët për diell

Nga zjarrmi pendimesh zemra athua të shkrihet
Të marrë flakë kalliri i fundit i trishtimit të blertë
Kush ta shplan frymën mbase kurrë s’i dihet
As kush t’i shuan mornicat nga ky fatalizëm i vertë

Desha të t’pyes, kjo shiheshtje pse kalbet pranë etjes
Në kafene të mjegullt harrese një llaf miku t’përkund
E melodi e dëshirtë nxiton rrëshqitshëm drejt zverdhjes
Ky mot sylagshëm drurin e dhimbjes a thua do ta shkundë?

Mariklena Niço: Poezi/i

***

 

Câteva locuri din memorie

le stinge suflarea.

Triumf al vântului

peste mușchi și stâncă.

 

 

În strigătul tăcerii

(Në britmë të heshtjes)

 

Scufundată-n aerul burnițat

Câteva drumuri zac nepornite cum le lași în urmă

Câteva dureri stau pe umăr ca o sabie a căinței

pentru o viețuire legată de gâtul unui destin fără voce.

 

Primește-mă, lumină, primește-mă!

Vin rugile profunde.

Rostogolim nopțile peste cap una după alta

aprinde-mi niște tăciuni stinși – dezmierdările!

Tremur, lumină, tremur ca tăciunile fără vatră.

 

Ființă leneșă, bolnavă de perfecțiune

timpul sădește-n văile coastelor spirale de tristeți

sfârșiturile găsesc un loc în care se-nvârt fără a se desăvârși

suflă-n oase ca în niște fluiere un bard al absurdului

Depășește-te!

Pe tăișul propriului cuțit te joacă!

 

Ascuțește-te,

taie-mă!

În mijlocul plămânului înecat în praf

în firul străveziu între act și angoasă

în esența ochiului, în strigătul tăcerii.

Rexhep Shahu: Poezi/i

Poet și publicist albanez născut în 1960 între Drina Albă și Drina Neagră din Albania, de o insolită putere a versului, autor al volumelor “Muntele Lunii” (Mali i Hënës), “Malul jindului” (Bregu i Brengës), ”Stejar singur pe câmp” (Lis i vetëm në fushë), ”Orașul rugăciunilor” (Qyteti i Lutjeve),  “Bllaca” monografie, “Misiune pentru Pace” (Misioni për Paqen), “Martie al Minelor” (Marsi i Minave) publicistică, redactor-șef al prestigioasei reviste literare Illz. ”Un munte de dureri strălucite, trecute prin argintul lunii, de unde nu se dezlipesc negurile, nu încetinesc ploile și rar, prea rar, poate într-un colț de vis, se ivește soarele. La ce i-ar folosi această noapte înoptată lumii? Oare vom ajunge la limanul visat, unde cel puțin în noi înșine să fim noi înșine? ”Stejar singur pe câmp” al lui Rexhep Shahu concentrează izvoare poetice cristaline, dar ele curg rar, în ediții puține, și uneori fac să nu simți miracolul din prima înghițitură. Rostite sub voce, poate spre a nu simți niciodată ochiul aspru al luminii, în ele se simte tristețea ca un pelin. Imaginile apocaliptice, contemplate cu un calm admirabil, pot fi văzute doar prin poezie”. (Izet Duraku, scriitor și critic literar) 

Mă fac seară

(Po bëhem mbrëmje)

 

Încetul cu încetul

Mă fac seară

Nu mai am ochi

Ci doi munți de ceață

Înăuntrul ochilor doi călăreți fără cai se tărâsc

Și un soare stins, mort de nu se știe când.

 

Încetul cu încetul mă fac plecare

Nu mai am picioare

Ci doi cerbi de singurătate.

În coarne de cerbi s-a-ncurcat pădurea

Nu știu de unde se poate ieși.

 

Încetul cu încetul mă fac durere

Nu mai am mâini

Ci două lebede de dor.

Pe aripile lor voi purta cerul

Și lumea ce nu-i decât de aer.