Germani / Gjermanë
Friedrich Hölderlin
(1770-1843)
Falje
Krijesë e shenjtë! Shpesh kam turbulluar
Të çmuarën, hyjnoren tënde qetësi
E nga unë mësuar ke dhimbjet e jetës
Më të thella e më të fshehta.
O, harro e fal! Si ajo reja atje
Para faqes së hënës së heshtur unë kaloj, teksa ti
Sërish çlodhesh e ndritshme në bukurinë tënde
Ti, dritë e dhembshur!
Theodor Storn
(1817-1888)
Ngushëllim
Le të ndodhë çfarë të dojë
Sa jeton mbetet veç ditë
Anembanë mbi kët tokë
Në të paça, jam në shpi
Shoh fytyrën tënde – paqe
Nuk shoh hijet që po dynden.
Gottfried Ben
(1886-1956)
Kërcënim
Por ta dish:
Rrofshin ditët e shtazës. Jam një orë kuantike.
Në mbrëmje qepalla më përgjumet si pylli e qielli.
Dashuria ime njeh pak fjalë
Sa mirë është pranë gjakut tënd.
Greci / Grekë
Sofokliu
(496-406)
Këngë dashurie
Dashuri ngadhnjimtare
Mbi të mundurit e tu përmbysesh
Dashuri, ti, që natën
Vjen e fle
Pranë faqes së brishtë të vajzave
Ti – mërgimtare – mbi shtrirjen e deteve
Dhe në strofullat e bishave
Asnjëri ndër zota nuk të shpëton
Për shkakun tënd gjer edhe të Drejtët
Zvarrisur janë drejt gjakut e rrënimit
Nga urrejtja çelin hasmëri mes atyre
të një fisi e gjaku
Mes teje nagdhnjen
Malli shkëndijues i së fejuarës
Dhe i shtratit
E ky mall, me ligjet e mëdhenj të zotave
Binjakësohet
Se hijeshia qiellore na prin
Si t’i pëlqejë.
Manolis Agnostaqis
Manolis Anagnostaqis u lind në Selanik më 1925. Studioi për mjekësi dhe u specializua për radiografi në Vienë (1955-1956). E ushtroi profesionin e tij në Selanik dhe më 1978 u transferua në Athinë. Për veprimtarinë e tij politike në lëvizjen studentore u burgos gjatë viteve 1948-1951, ndërsa më 1949 u dënua me vdekje nga një gjyq ushtarak. U shfaq në letërsi në revistën Letra të Pireut (1942) dhe te revista studentore Nisja (1944). Në këtë të fundit ishte edhe kryredaktor për disa muaj. Botoi poezi dhe shënime kritike në shumë revista por kishte dhe veprimtari të dëndur në gazetën Agimi me tekste letrare dhe politike. Botoi revistën Kritika (Selanik 1959-1961), ishte anëtar i grupit botues të Tetëmbëdhjetë Teksteve (1970), të Teksteve të Rinj dhe të revistës Vazhdimi (1973). Ka botuar shumë vëllime poetikë dhe studime e kritika letrare. Është vlerësuar me çmim vjetor për poezinë dhe me çmim kariere nga Parlamenti i Greqisë. Poezitë e tij janë përkthyer në Anglisht, Frëngjisht, Gjermanisht, Italisht. Vdiq më 22 qershor 2005. Anagnostaqis është një nga poetët e brezit të artë të poezisë së re greke. Siç duket edhe te poezia e tij me titull “Apologji”, ai pesëmbëdhjetë vitet e fundit nuk shkruajti. Në njërën nga intervistat e tij shprehet se edhe heshtja e poetit është poezi.
Shahu
Eja të luajmë.
Do të të të fal mbretëreshën
(Ishte dikur e dashura ime.
Tani nuk kam më të dashur).
Do të të fal të dyja kalatë
tani nuk i qëlloj më miqtë e mi
(Kanë vdekur prej kohësh para meje)
dhe ky mbreti këtu nuk ishte kurrë mbreti im
dhe gjithë këta ushtarë përse t’i dua?
(Çajnë përpara, të verbër, pa asnjë ëndërr)
Të gjitha, edhe kuajt, do të t’i jap,
vetëm këtë të çmendurin do ta mbaj
se di të shkojë vetëm te një ngjyrë
galopon nga njëri skaj në tjetrin
tallet me tërë armatimin tënd
duke hyrë papritur nëpër vijën e sulmit
i pështjellon formacionet e tua të mbrojtura mirë.
Kështu kjo ndeshje nuk mund të ketë fund.
Epilog 1
Mjaft më me vetmashtrime,
shumë shumë t’i perceptosh
si dy projektorë të trubullt në mjegull,
si një mesazh për miqtë që mungojnë
me fjalën e vetme: rroj.
“Përse”, siç e tha dikur shumë mirë miku im Tito,
“Asnjë varg tani nuk i nxit më masat,
asnjë varg sot nuk përmbys regjime”.
Qofsh dhe i gjymtuar
trego që ke duar. Gjyko, le të gjykohesh.
Epilog 2
Këto vargje mund të jenë të fundit
të fundit nga të fundit që mund të shkruhen
sepse poetët e së ardhmes nuk rrojnë më
ata që mund të flisnin vdiqën të gjithë të rinj
këngët e tyre të trishtuara u bënë zogj
në një tjetër qiell ku ndrin një diell tjetër
u bënë lumenj të egër dhe vrapojnë drejt detit
dhe ujrat e tyre nuk mund t’i veçojmë dot
në ato këngë të trishtuara mbiu një shelg
të rilindim në lëngun e tij më të rinj nga ç’ishim.
(Ç)Nderimi
Vdiqe, u bëre dhe ti: i miri.
I shkëlqyeri, familjari, patrioti.
Tridhjetë e gjashtë kurora të shoqëruan,
tre fjalime zëvendëspresidentësh,
shtatë vota për shërbimet e larta të tua.
Ah ore Laurent, unë që e dija ç’i poshtër ishe,
ç’para pa vlerë, një jetë të tërë brënda gënjeshtrës
Prehu në paqe, nuk do vi të ta prish qetësinë.
(Unë, një jetë të tërë mes heshtjes do ta riblej
shumë shtrënjtë dhe jo duke shitur lëkurën).
Prehu në paqe. Siç ishe në jetë: i miri,
I shkëlqyeri, familjari, patrioti.
Nuk do të jesh as i pari as i fundit.
Janis Ricos
Gjemba
Një pejsazh plot erë e gjemba
Gjemba të tharë, të fortë, ngjyrë gështenjë, të verdhë
E madhja vetmi, tokë e përtharë
Gjemba të ngulur në erë. Një grua e re
Kalonte në mesditë. Dy gjemba të drejtë, të gjithëfuqishëm
Në gjoksin e saj
Ajo synonte erën, era ulërinte
Dy gjemba të kuq. Era hekërrehej kundër saj.
Muzgu u mbush me plagë të kuqe.
Toka u njom. Bota –
Një lumturi e kuqe shkëlqeu gjer në agim.
Italieni / Italianë
Salvatore Quasimodo
Salvatore Quasimodo (Salvatore Kuazimodo), poeti i vlerësuar në Stokholm nga institucioni Nobel (1959), u lind në një familje modeste puntorësh hekurudhe, më 20 gusht 1901, në Siqili, në qytetin Sirakuzë, dhe vdiq në Napoli më 1968. Kuazimodo u largua nga ishulli i vendlindjes dhe fare shpejt e gjejmë në qarqet e shkrimtarëve të bashkuar rreth revistës së Firences “Solaria”, tok me një sërë kolegësh të fillimeve krijuese: Vittorini, romancier i shkëlqyer, Pratolini, autori i “Kronikës së ca të dashuruarve të mjerë”, Bo, kritiku që i kushtoi një studim të gjerë përmbledhjes poetike “Giorno dopo giorno” (Ditë pas dite). Më 1930 i botohet vëllimi i parë me poezi “Acque e terre” (Ujra dhe toka), të cilit i bëhet vlerësimi i epërm “Çmimi Viareggio”; poeti i ri vinte në një klimë të porsapërgatitur nga përvojat e frytshme të disa pararendësish të shquar dhe nuk kish për të hasur më në armiqësinë e acaruar që pat shkaktuar dikur fama e Ungaretti-t. “La vita non è un sogno” (Jeta nuk është një ëndërr), na thotë ai në titullin e njërit prej vëllimeve të tij të pasluftës, replikë ndaj personazhit të pjesës së famshme të Calderoni-t, i cili shprehet: “Que toda la vida es sueño” (Sepse krejt jeta është një ëndërr), motiv ky që më pas u bë njëri nga më të parapëlqyerit e romanticizmit. Ndër veprat e Salvatore Quasimodo-s, përmendim: “Dhe befas është mbrëmje” (1920 - 1942), “Ditë pas dite” (1947), “Jeta nuk është një ëndërr” (1946-1948), “E gjelbra e rreme dhe e gjelbra e vërtetë” (1949-1953), “Toka e pashembullt” (1954-1958).
Të mos e kujtojmë vdekjen
Pranvera ngre pemë e lumenj;
zërin e saj s’po e dëgjoj dot më,
i përhumbur jam tek ti, e dashur.
Le të mos e kujtojmë vdekjen,
të lidhur në mish,
mërmërima e ditës së fundit vazhdimisht
më të rinj na zgjon.
Askush nuk na e dëgjon
frymëmarrjen e lehtë të gjakut!
Si një degëz
në ijen tënde
dora ime lulëzon.
Nga bimë, nga gurë, nga ujra
lindin gjallesa
në rrahjen e butë të Ajrit.
Dhe setra jote është e bardhë
Koka të varet dhe më vështron;
Dhe setren e ke të bardhë,
Dhe një gji lulëzon në dantellën
E rënë mbi supin e majtë.
Më mposht drita; vibron
Lehtë, duke t’i çikur krahët lakuriq.
Të rishoh. Fjalë
Kishe prerë të shpejta,
Që ta ledhatonin në zemër
Barrën e jetës
Që dihet nga cirku.
Thellohet udha
Ku era zbriste
Në ca net marsi
Dhe na zgjonte të panjohur
Si të parën herë.
Trevë
Natë, hije të kthjellta,
Djep ajri,
Më prek era kur bredh mes teje,
Me të është dhe deti, parfum i butë i vendit
Ku brigjeve këndon fisi im
Me varka, me anije,
Me foshnjat e zgjuar në të gdhirë.
Male të rreptë, pllaja të gjelbëruara
Që presin kopetë dhe hergjelitë e pamata,
Është tek unë sëmundja juaj që më bren.
Dino Buxati
(1906-1972)
Dino Buzzati është lindur më 16 tetor 1906 në San Pellegrino, pranë Belluno-s, nga një familje borgjeze. Frekuentoi liceun klasik Parini të Milanos dhe u diplomua në Jurisprudencë. Më 1928 hyn si kronist në “Corriere della Sera”, gazetë të cilën nuk do ta braktisë kurrë deri në fund të jetës. Më 1933 boton librin e tij të parë “Barnaba i maleve”. Dy vjet më vonë botohet “Sekreti i Pyllit të Vjetër”, një fabul alegorike që kalon pothuajse pa rënë në sy. Më1939 gazeta e nis në Etiopi si të dërguarin e saj special. Një vit më vonë Buzzati boton atë që më vonë do të konsiderohet kryevepra e tij rrëfimore: “Shkretëtira e Tartarëve”. Më 1942 boton “Shtatë lajmëtarët”, Më 1945 boton përrallën për fëmijë “Sulmi i famshëm i arinjve në Siçili”. Më 1958 fiton Çmimin “Strega” me librin “Gjashtëdhjetë tregime”. Më 1960 boton “Portreti i madh”, eksperiment romani fantastiko-shkencor, jo fort i arritur nga pikëpamja letrare. Më 1963 boton “Një dashuri”, libër që mendohet të ketë tipare autobiografike. Më 1965 botohet “Kapiteni Pic e poezi të tjera”, eksperienca e tij e parë poetike. Buzzati ishte edhe piktor. Ai mori pjesë në shumë ekspozita e madje deklaronte se piktura është zanati i tij i vërtetë. Pohonte: “Tek e fundit, të shkruaj e të pikturoj, për mua është e njëjta gjë”. Dino Buzzati vdiq më 28 janar të vitit 1972.
Enigmë qeni
Kur më nxjerrin të shëtis, përballë shumëkatëshit të madh me shtatore, qelqe, maja e kupola, në shëtitoren aty pranë, shoh ndonjëherë një lloj makine shumë të bukur, të zezë, gjithë zbukurime, të ndalojë pikërisht para portës së madhe. Gjithnjë e rrethojnë turma njerëzish. Kur s’e pret, dalin nga porta katër burra që ngrënë në supa një arkë të gjatë, ku nuk shkruhet gjë sipër. Eshtë një arkë shumë e bukur, e stolisur për bukuri. Njerëzit e vështrojnë, në kohën kur katër burrat e vendosin me kujdes në makinën mrekullisht të stolisur. Çfarë ka brenda? Kureshtja e njerëzve, madhështia e mrekullueshme, serioziteti i veprimeve të bëjnë të mendosh se ajo arkë ka brenda diçka jashtëzakonisht me vlerë, ushqime të shijshme e të rralla, patjetër gjëra për të ngrënë, përndryshe nuk ka si të shpjegohen gjithë ato veprime aq të kujdesshme. Më pas, ndërsa arka e çuditshme vendoset në makinë, patjetër kam vënë re se disa nga pjesëmarrësit, veçanërisht gratë, shpërthejnë në të qara. Edhe kjo gjë të bën të besosh që është fjala për ushqime të rralla e të shijshme. Kur shikojnë që i çojnë diku larg, ata më grykësit mërziten aq shumë, sa nuk munden t'i mbajnë më lotët. Këto janë përfundimet ku mund të të çonte një gjykim i shëndoshë. Mirëpo njerëzit nga natyra janë tipa shumë të çuditshëm. A mund ta gjesh se ç’gjëra futin e mbyllin në ato arka të mrekullueshme, dhe më pas i lënë t’ua rrëmbejnë tak-fak, mu para hunde, pa bërë asnjë sherr?. Si viça qajnë, por s'dinë të luajnë as gishtin për të mos i lënë të nisen. Sa të çuditshëm qënkan njerëzit!
Shtëpia ideale
Nëse do të isha shumë i pasur, do të ngrija një shtëpi të re të këtillë: paradhomën të vogël fare, korridorin të ngushtë, dhomën e ndenjes pa pretendime, atë të gjumit pa luks, mobilje të thjeshta, pa zbukurime, disa piktura, pa qilima, perde nuk dua, llampa që ndriçojnë zbehtë e që nuk shqetësojnë, gjendje e përgjithshme joçlodhëse. Sa për banjën, ah, banjën do ta bëja rreth dyzet metra katrorë me pllaka mermeri, majolike, çezme të vetëtitura me shumë presion, ndriçues madhështorë, pasqyra në pafundësi, tapete të butë prej sfungjeri me ngjyra çlodhëse, lloj lloj parfumesh të rralla e të shtrenjta, letra higjenike të buta si pshehrëtima, shishka e spërkatës të çdo lloji, gramafonë stereofonikë e me disqe të zgjedhur, me një fjalë, luks i papërmbajtur, hapësirë me tepricë, dëshirë për të bërë ecejake i lakuriqtë, mbase dhe të bredhësh. Pse arkitektët mendjendritur nuk ndërtojnë banesa të tilla? Vetëm kështu mund të durohet më lehtë mjerimi, të dhjesësh si zotëri.
Një bulëz uji
Një bulëz uji ngjit shkallët. E dëgjon? Shtrirë në shtrat në errësirë, ndiej ecjen e saj misterioze. Si mundet? Kërcen? Tik, tik, dëgjohet me hope. Pastaj pika ndalon dhe ndoshta gjatë pjesës tjetër të natës nuk do të bëhet më e gjallë. Megjithatë ngjitet. Shkallare shkallare vjen lart, ndryshe nga bulëzat e tjera që bien pingul në përputhje me ligjin e rëndesës dhe në fund bëjnë një tingull të vogël, aq të njohur për të gjithë. Kurse kjo jo: ngadalë ngadalë ngjitet përgjatë mbajtëses në formën e shkronjës E të shkallëve të banesës stërmadhe.
Nuk ishim ne, të rriturit, të kulturuarit, të ndjeshmit, që e vumë re. Por një vajzë shërbyese e sipërisë së parë, një vogëlushe e gjorë, krijesë e pashkolluar. E vuri re një mbrëmje, vonë, kur të gjithë kishin shkuar për të fletur. Pas pak nuk mund ta mbante më veten dhe vrapoi të zgjuante zonjën. "Zonjë" pëshpëriti "zonjë!" "Ç'është?" "Është një pikë uji, zonjë, një bulëz që ngjitet nëpër shkallë!" "Çfarë?" pyeti ajo e çakërdisur. "Një bulëz që ngjit shkallët!" përsëriti shërbëtorja dhë filloi të qante. "Ik, ik" mallkon zonja, je e mangët? Kthehu në shtrat, marsh! Je dehur, ky është fakt, s'ke turp, qysh në mëngjes mungon verë nga shishet! Ndyrësirë e keqe, në se mendon..."
Por vajza qe larguar, kruspulluar ndën mbulesa. "Kushedi ç'tjetër gjë mund t'i vijë në mendje kësaj të lojture", mendoi më pas në heshtje zonja që kishte humbur gjumin. Dhe duke dëgjuar pa dashje natën që sundonte çdo gjë, edhe ajo dëgjoi zhurmën e çuditshme. Një bulëz ngjitej nëpër shkallë, s'kishte dyshim.
Xheloze nga natyra, për një çast zonja mendoi të dalë për të parë. Por ç'mund të gjente nën dritën e mekur të llampave, varur në parmakë? Si të dallonte një pikë uji në errësirë, në të ftohtë, përgjatë shkallareve pa dritë?
Ditë më pas, nga familje në familje, lajmi u përhap dhe tani të gjithë në banesën e madhe e dinë, edhe pse nuk duan të flasin, si për diçka idiote, që të bën të turpërohesh. Tani përgjojnë shumë veshë në errësirë, kur bie nata për të tiranizuar qënien njerëzore. Dikush mendon për diçka, dikush diçka tjetër.
Disa net bulëza hesht. Herë tjetër, mezi lëviz për orë të tëra lart, lart, sa mund të mendosh se nuk do të ndalet më. Zemrat rrahin deri kur hapi i butë duket se takon pragun. Aspak keq, nuk u ndal. Ja tek largohet, tik, tik, rifillon në sipërinë tjetër.
E di me siguri se banorët e gjysmëkatit mendojnë se tani janë të sigurtë. Pika - besojnë ata - ka kaluar tashmë para portës së tyre dhe nuk do të ketë më rast t'i shqetësojë; të tjerë, përshembull unë që banoj në sipërinë e gjashtë, kam shkak për t'u shqetësuar, jo më ata. Po kush mund t'i sigurojë se bulëza nuk do të rifillojë ecjen nga pika ku kishte mbërritur erën e fundit, ose nuk do të rifillojë nga e para duke rinisur udhëtimin nga shkallaret e para, gjithnjë të qullura, të errëta dhe pëplot me hedhurina të braktisura? Jo, as ata s'mund të jenë të sigurtë.
Në mëngjes, duke dalë nga shtëpia, shikon me kujdes shkallët nëse ka ngelur ndonjë gjurmë. Asgjë, siç ishte parashikuar, as shenja më e vogël. Në mëngjes, cili është ai që e merr seriozisht këtë djall historie? Në pik të diellit mëngjesor njeriu është i fortë, ndihet luan, edhe pse pak orë më parë kishte frikë.
Apo ata të gjysmëkatit kanë të drejtë? Ne të tjerët, që më parë nuk ndjenim gjë dhe duke përjashtuar ca netë, edhe ne dëgjuam diç. Bulëza është ende larg, është e vërtetë. Te ne vjen vetëm një tingëllim i lehtë ritmik, zë i trishtuar përtej mureve. Megjithatë është shenjë që ajo po ngjitet dhe afrohet gjithnjë e më shumë.
Edhe fjetja në një dhomë në brendësi, larg shkallëve, nuk bën punë. Më mirë ta dëgjosh zhurmën, sesa t'i kalosh natët me dyshimin nëse ekziston apo jo. Kush banon në ato dhoma nuk mund të rezistojë, rrëshqet në heshtje në korridor dhe qëndron në të ftohtë në paradhomë, pas portës, duke mbajtur frymë, për ta dëgjuar. Nëse e dëgjon, s'guxon më të largohet, bëhet skllav i frikësimeve të padeshifrueshme.
Është më keq nëse gjithshka është në qetësi, në këto raste ka shfajësime të tilla si: sa po më vinte gjumë, mos filloi pikërisht atëherë zhurma?
Ç'jetë e çuditshme, kjo. Dhe s'mund të bëje deklamime, as të tentoje ta mbuloje, apo t'i jepje shpjegime që të qetësonte shpirtrat. Por as të bindje të tjerët, në shtëpitë ngjitur, të cilët nuk dinin gjë, s'mundeshe. Por ç'të ishte ajo bulëz: -pyesnin me dëshpërim -një mi ndoshta? Një bretkocë dalë nga kantinat?
Jo s'ishte e vërtetë.
Atëherë - insistonin - mos ishte ndoshta një alegori? Mund, të themi kështu, të simbolizojë vdekjen? apo ndonjë rrezik? ose vitet që kalojnë? Asgjë nga këto, zotërinj: është vetëm një bulëz, vetëm se vjen duke ngjitur shkallët. Apo thjesht tenton të shpjegojë ëndërrat dhe fantazitë? Tokat e bekuara e të largëta ku farkëtohet lumturia? Diçka poetike, ndoshta? Jo, absolutisht jo.
Ose vëndet më të largëta, në kufinj të botës në të cilat kurrë s'do të shkojmë? Po jo, ju them, nuk është një shaka, s'ka kuptime të dyfishta, bëhet fjalë vetëm për një bulëz uji, që siç është bërë e ditur, natën shkon lart nëpër shkallë. Tik, tak, misteriozisht, nga shkalla në shkallë. Dhe për këtë ndihet frikë.
Grua
Kur ishe
E re, shtyheshe
Si një . gjer edhe këmba
Armë ishte për ty, o, e egër.
Ish vështirë të të kapje. Ende
Je e re, ende
E bukur. Shenjat
E viteve, e dhimbjes lidhin
Shpirtrat tanë, i bëjnë një. Dhe nën
Baluket e zeza që mbështjell
Në gishtin tim, nuk trembem nga vogëloshi
I bardhi i mprehti vesh djallëzor.
Evropa është ajo nënë e moçme nga e cila ai ik.
Të gjitha mjetet janë të mira: treni, anija, më këmbë.
Ëndrra për Afrikën: djepi ku është përkundur,
sepse shërbëtoret zezake, nga frika se mos gabojnë,
e flladitin me freskore. Por e vërteta fsheh
tjetër pamje: kasolle e papastër, e nxehtë, e vobegtë,
miza - si në këngën e hershme - në përvëlim skëterre.
Në fotografitë që i bën vetë shihet
këmbëzbathur, moskokëçarës, që s'ka më fuqi të udhëtojë
por për të cilin nuk ka largësi që mund t'i bëhet pengesë.
Mbledh të holla: çdo monedhë ari fituar me punë
e qep në rrip, kur shërbëtorët nuk mund ta shohin.
Nuk është fjala vetëm që të jetë i pasur:
i paemër është qëllimi për të cilin tani po vuan.
Përfundon i palëvizur: tumor në gju, spital, këmbë të prerë.
Por para vdekjes mendjen prapë tek anijet e udhëtimet e mban.
Luan Starova
Luan Starova (1941). Romancier, poet dhe eseist shqiptar nga Maqedonia. Është autori i librave: "Zogu mitik", "Ura e dashurisë", "Librat e etërve", "Kohë dhish", "Muzeu ateist", "Tokë djerrë", "Udha e ngjalave" (romane), "Marrëdhënie", "Vazhdimësi" (ese), "Këngë nga Kartagjena" (poezi).
Lartuar në Babilon
K. K. vinte tek im atë o tepër herët, o tepër vonë. Gjithmonë vinte me libër të ri, me një vepër, me çantë e sikur prej tij, nga trupi, ngado buronin libra, shkrime. Në duar përherë mbante librin e parë që donte t'ia tregonte tim eti.
Përhumbur në mendime, nuk vinte re kërkënd gjer hynte në bibliotekën e tim eti.
Sa kohë punoi në Fakultet, bashkë me të gjithë studentët e vet, gjurmonte libra, shkrime të braktisura në shtëpitë e tyre. Kur kalonte pranë Fakultetit, studentët besnikë vazhdonin t'i sillnin shkrime të vjetra, të zverdhura, gjithsesi të hedhura nga prindërit e tyre. Deri sa doli në pension, i qëlloi të punonte në një Institut Folklori. I dhanë një dhomëz pune, mes dy muresh për faqe të zezë, e ndërtuar posaçërisht për këtë qëllim, e varur mbi të tjerat, si dhomëz Babiloni. Kur ndonjë mik i hynte në dhomë, pa ditur si të kalonte nëpër të, nga të gjitha anët rrëzoheshin libra dhe dorëshkrime. Kur i thanë njëherë se librat do ta detyronin të dilte nga dhomëza, ai u përgjigj me krenari se ky ishte ideali dhe ëndrra e jetës së tij.
Libri i ri ishte rast për K.K. që t'ia ndërpriste punën tim eti, por ky nuk zemërohej, sepse im atë, me ta ndërprerë leximin, me vështirësi mbërrinte në mendimin e vjetër që pasonte leximin.
Më shpesh K.K. si me pëshpëritje i tregonte dhe e paralajmëronte se nga vinte rreziku. Dashuria e pashoqe në qytet për librat, pat krijuar midis tyre një mirëbesim tejet të madh.
Deri natën vonë, në kërkim të strategjisë së përditshme për ekzistencën e familjes, zbulonin se nga frynte era.
K.K. zakonisht natën dëgjonte dhe komentonte radiostacionet e huaja, ndërsa im atë zanafillën. Kështu çdo natë deri në të gdhirë përftohej e vërteta nga dy anët në të cilat mbërrinin në mënyrë të pavarur.
Kësisoj librat i shpejtonin goditjet e paparashikueshme për fatin e Ballkanit dhe ata vinin oreçast, vigjëlonin ngado, që t'i prisnin të përgatitur. Po, librat i udhëhiqnin në jetë, ndërsa ata vetë mund të udhëhiqnin, që të mos përfundonin si Don Kishotë të pakuptueshëm ballkanas, si Buvar e Pekushe.
Kur do ta mësoj semiotikën?
Kur do të bëhem ndërtekstore?
Kur do të mund ta zbatoj pasmodernizmin
në tregimet maqedonase
po në ato botërore
kur do të jem krahasimtare
si garsoniera ime me tënden
si shtrati im me tëndin...
Zonja jote, o mik, nuk do të të presë
e sheh se nga princeshat mbetet vetëm legjenda.
Fëmijët e tu, o poet, janë gjithmonë të uritur
edhe pse t'u dha një çmim letrar.
Do të të dua mërgimtar përderisa e di gjuhën time.
Mërgimtar do të të dua përderisa e di gjuhën tënde.
Kur të gjethojë teoria e letërsisë
Kur të nënvizohet metodologjia
Do të ndjejmë dashuri në vetë letërsinë
Do të flemë ëmbëlsisht në gjuhësi
Jeta jonë është in medias res - poezia.
Në pajtim me letërsinë, po, por kjo nuk ishte e rëndësishme.
Veçse sipas ligjeve për shkencën për letërsinë
me ty kurrë, kurrë nuk do të jem e pavdekshme.
As që mbaj mend si qe flokartë
Por sa flokartë është fusha e di.
Kur vera nën kallin të pasur përkulet
Në arin e verës e ndjej dhe e mbart.
As që e di sa i kaltër është vështrimi i saj
Por vjeshtës, kur qiejt kthjellen
Dhe kënga e shtatorit, qetë, mugëtimi
Ngjyrën e atyre syve më ngjallin.
As që di më: kish zë mëndafshi, por
Kur livadhi psherëtin, i ndruajtur
zëri i nxehtë i Anës drithëron
nga një prill, i largët si një qiell.
Duke marrë kokat në shuplaka heshtur
Ata vështrohen
Sikur të mos jenë parë një mijë vjet
Dhe duke u tundur hijshëm, me ledhe
Si një lëvizje e bukur
Flaka e shtrenjtë e kurmeve të tyre
Gojët njësojnë për puthje
Dhe çelësin e jetës që nga një mallkim
Pat humbur e kërkojnë
Ende presin, ende kërkojnë
Largohen, shohin lart
Me yllin e tretur e të thellë të syrit
Drej majës së mjegullt
Drejt ekstazës që vjen
Dhe malli lehtë, si një kryq i shtyp
Teksa goja dhe syri dhe shpirti
U dridhen lehtë.
Kolokium lirik
- Thuamë si më dashuron
- Them.
- Si?
- Të dua në diell. Dhe në tymin e kandilit.
Të dua me kapelëza e bereta
Të dua në rrugë, në erë e në koncerte
Mes tulipanësh e mështeknash, në breg e kodër
Dhe kur fle. Dhe kur je e zhytur në punë.
Dhe kur qëron vezën, bukur
Gjer edhe kur të bje lugëza nga dora
Dhe në taksi e në veturë. Kudo, natyrisht
Dhe ku fillon udha. Dhe ku mmbaron
Dhe kur kalon gjoksin mes flokut të verdhë
Dhe kur ke frikë. Dhe kur tundesh në lisharës.
Me galloshe. Zbathur. Në mal. Në det.
Sot e dje. Dhe nesër. Dhe në terr. Dhe në diell.
Dhe në pranverë kur flatrojnë dallëndyshet.
- Po në verë si më do?
- Si një verë e plotë.
- Po në vjeshtë, kur retë mufaten?
- Gjer edhe atëhere kur, harrimtare, humb çadrën.
- Po në dimër, kur dritarja vishet n’argjend?
- Në dimër të dua si një zjarr që lodron.
Afër zemrës sate jame. Më gjethon.
Jashtë është dëborë. Në dëborë – një sorrë.
Përtej qiellit
Përtej qiellit mundet
Ngjyra e ditës shija e Jetës
Nga Shputa e Tokës
Si uji i Burimit
Gjethja e së Gjelbrës
Në Perëndimin Vjeshtor
Zemra e Drurëve
Të mos e dimë.
Mundet përtej qiellit
Qepalla e Botës tek Këndon
Buzëqeshja e Fëmijës
Tingullin e së Folmes
Loti Dashuria Sytë Mendimi
Në qetësi të mos dimë.
Vonë atje kujtimi
E gjithë ç’ishte do të jetë
E gjithë asaj që morëm nga.
Ne qeshim
kur do të donim të qanim
Pijmë nga pusi që
është tharë kaherë
Themi se dashurojmë
kur jemi tashmë të vetmuar
Dhe Zotin e varrosim
në libra të palexuar
Hej, trimosha,
Ai që është më i madhi ndër ju
E ngjan nga pak
Me Leninin
Nga pak
Me miun:
Të nuhatë ajrin e të na thotë nga
Bje era fitore…
Nichita Danilov
(l. 1952)
Emanuel Kant
Virgjëresha e zezë rri tek pianoja. Kafkën e ka
të rruar gjer në gjak. Nuk këndon. Dikush ia ka lëmuar
lehtë dhëmbët. Tani shqit qepallat
dhe admiron veten në një pasqyrëzë vezake. Ia bën
vetes me sy.
Mbas shpinës së saj unë këndoj me trumpetë. Dikush
ma ka rruar kafkën gjer në gjak. Qepallat më kanë shkarë
mbi sytë e vakët. Tani ngjaj
pak me Emanuel Kantin.
Përshpirtje
- Nënë
pse këndohet
në kishë?
- Pëshpirtim.
- Nënë
pse mbajmë qirinj
në duar?
- Jemi të dërrmuar nga dhimbja.
Nënë, po pse
unë dhe ti
jemi veshur në të zeza?
- Ne jemi gjallë.
Sârbi / Sërbë
Vasco Popa
Trashëgimia e lëçitësit të yjeve
Pas tij mbetën fjalë
më të hijshme se bota
Askush s’guxon të verë sy mbi to.Presin në kthesë të kohës
më të mëdha se njerëzit
Cili mund t’i thotë?
Prehen në tokën memece
më të rënda se eshtrat e jetës.
Vdekja nuk ia doli
t’i marrë si pajë.
Askush s’mundet t’i ngrejë
askush s’mundet t’i shembë
Yjet rënimtarë fshehin kryet
në hijen e fjalëve të tij.
Rezonancë
Dhoma e zbrazët nis e hungëron.
Kthehem brenda lëkurës sime.
Tavani nis të kujisë.
I hedh edhe atij një kockë.
Cepat nisin të grahin
U hedh edhe atyre një kockë.
Dyshemeja nis të hungërojë
I hedh edhe asaj një kockë.
Një mur nis të lehë
I hedh edhe atij një kockë.
I dyti, i treti, i katërti mur
Nis(in) të lehin
Secilit i hedh nga një kockë.
Dhoma e zbrazët nis të ulërijë
I zbrazët unë vetë
pa asnjë kockë
shumohem në një jehonë
ulërime
dhe tiongëlloj, tingëlloj
tingëlloj.
Diell i verbër
Dy rreze uloke
mbajnë diellin e verbër,
Mëngjesi doli për punë
nga ana tjetër e qiellit
Nuk rri në pragun e vet.
Pasditja ra
Zbavitet me rrufetë
S’është kurrë në shtëpi
Mbrëmja doli në botë
me shtratin në shpinë
Lyp në një yll
Vetëm nata doli
me krahët hapur
në pritje të diellit verban.
- fragmente -
Pasqyra e ngutur dhe pasqyra e ngadaltë
Një pranverë, princesha Ateh tha: „Jam mësuar me mendimet e mia sikurse me teshat e mia. Kanë gjithë të njëjtën masë dhe i shoh anembanë, gjer edhe në udhëkryqe. E keqja është se, për shkak të tyre, nuk i shoh më udhëkryqet”.
Një herë, që ta zbavitnin sadopak, shërbëtorët i sollën dy pasqyra. Këto nuk shquheshin me asgjë nga pasqyrat e tjera khazare. Të dyja qenë gdhendur prej kripe, vetëm se njëra qe e ngutur, kurse tjetra e ngadaltë. Nëse e para kapte para kohe atë që do të pasqyrohej, e dyta, e ngadalta, pakësonte ngutin e tjetrës, duke i kthyer huanë e duke mbetur pas pikërisht aq sa ngutej tjetra. Kur ia vunë përpara, princesha ishte ende në shtrat, me gërmat e pafshira nga qepallat. U pa në pasqyrën që e tregonte me qepallat mbyllur dhe vdiq në vend. U shua mes dy pulitjesh, më saktë, në çastin kur lexonte sëpari gërmat vrastare mbi qepalla. Pat pulitur sytë përpara dhe pas çastit që ish kapur nga dy pasqyrat. U shua e rrëmbyer njëherazi nga gërmat e së shkuarës dhe të së ardhmes.
(…)
Gjahtarët e ëndrrave – sekt priftërinjsh khazarë që kanë si mbrojtëse princeshën Ateh. Dinin të lëçitnin ëndrrat e të tjerëve, të banonin në to si në shtëpitë e tyre dhe të gjuanin brenda tyre njerëz, sende apo kafshë. Në një shënim të ruajtur nga një gjahtar i përndershëm ëndrrash thuhet: „Në ëndërr ndihemi si peshku në ujë. Nganjëherë dalim sipër ëndrrës, u hedhim nga një vështrim atyre që rrijnë në breg, që të zhytemi sërish të ngjethur e të etur, sepse ne jemi mirë vetëm në thellësi. Gjatë daljeve tona të shkurtra në sipërfaqe na ka tërhequr vëmendjen një krijesë e çuditshme dhe e ngathët, që zvarris trupin e saj në thatësirë, një trup të braktisur nga epshi në të cilin ne jetojmë si në trupat tanë. Se këtu epshi dhe trupi janë të pandarë. Kjo krijesë mbi thatësirë jemi po ne, por jemi ata që do të jemi pas një milion vjetësh, mirpo matanë këtyre viteve, mes nedh dhe kësaj krijese të gjorë ndehet një mundim, ai që ndan trupin nga kënaqësia…”
Njëri nga lëçitësit më të famshëm të ëndrrave quhet Mokadasa el Safer(. Ai ia doli mbanë të rrëmonte në thellësi të fshehtave, të zbuste peshqit e ëndrrave të të tjerëve, të hapte çdo derë në ëndrrat e tyre, të zhytej në ëndrra si askush tjetër veç Zotit, sepse në fund të çdo ëndrre gjendet Zoti. Pastaj i ndodhi që nuk mund të lë.ciste më ëndrrat. Për shumë kohë pandehu se pat arritur kulmet dhe nuk të përparonte më në atë zeje mistike. Atij që mbërrin në fund të rrugës nuk i tregohet udha. Mirpo ata që ishin pranë tij nuk mendonin ashtu. Prandaj do t’i rrëfehen princeshës Ateh, e cila do t’ua paraqitë si më poshtë rastin e Mokadasa el Saferit:
Një herë në muaj, gjatë festës së kripës, ithtarët e kaganit khazar luftojnë për jetë a vdekje në rrehinat e tre kryeqeyteteve tona, kundër nesh, ithtarë dhe mbrojtës të mi. Kur bje mbrëmja, në orën kur të vdekurit e tyre varrosen në varrezën hebraike, arabe a greke, kurse ne i varrosim tanët në varrezën khazare, kagani hapte me kujdes derën prej bakri të shtratit të vet, ndriçuar nga një qiri, drita e të cilit drithëronte nga mjegulla dhe pulitja e epshit të tij. Gjatë atyre çasteve unë nuk shihja drejt tij, sepse ngjante me çdo dashnor të kësaj bote, me fytyrën plot lumturi. E kalonim natën bashkë, ndërsa në të gdhirë, kur bëhej gati të ikte, ia shihja fytyrën në vezullimin e bakërt, duke zbuluar në lodhjen e tij se ç’kishte ndërmend, nga vinte e cili ishte.
Kështu edhe gjahtari juaj i ëndrrave. Padyshim që ka prekur një majë të lartë të mjeshtërisë së tij, se do të jetë lutur edhe në tempuj ëndrrash të të tjerëve dhe do ta kenë vrarë kushedi sa herë mendimet e ëndërrtarëve. Çfarë s’do të ketë bërë ai që të ketë lejë në lëndën e epërme – lënda e ëndrrës që kish nisur t’i nënshtrohej. E nëse nuk ka gabuar duke u ngritur deri te Zoti që i dha lejë të shohë në fund të ëndrrës së lëcitur, atëhere do të ketë gabuar në kthim, tek zbriste në botë nga lartësitë ku qe ngritur. Gabim, të cilin e pagoi. Kini kujdes në kthim! – përfundoi princesha Ateh. Zbritja e gabuar mund ta kotësojë ngjitjen ngadhnjimtare të malit.
Charles Simič
Charles Simic u lind në Beograd më 1938. Në vitin 1954, vetëm gjashtëmbëdhjetë vjeç transferohet në Amerikë, ku sot është një nga poetët më të njohur. Ironik dhe shakaxhi, Simic është një mjeshtër i lirikës së shkurtër. Sëmundja e tij është pagjumësia, atdheu i tij është ai territor i paqartë mes gjumit dhe zgjimit, ankthit dhe përqendrimit. Nga ky peisazh haluçinacionesh Simic na dërgon poezitë e tij, të formuara prej kuadrosh skenike, ku hollësitë më familjare zbulohen papritur si jashtëtokësore dhe të tmerrshme. Është autor i librave të shumtë poetikë. Simic jep leksione për Letërsinë Angleze në Universitetin New Hampshire. Në vitin 1990 ka fituar çmimin Pulitzer.
Ndonjëherë hapoj natën vonë
dhe ndalem para një kasaphane të mbyllur.
Në dyqan vetëm është ndezur një dritë
si drita në tunel ku rrëmih i dënuari i përjetshëm.
Një kominoshe varet nga çengeli:
gjaku e njollos me formën e hartës
së kontinenteve të mëdhenj prej gjaku,
të lumenjve prej gjaku dhe oqeaneve prej gjaku.
Ka thika që farfurijnë si altarë
në një kishë të errët
ku çojnë sakatët dhe të çmendurit
për t’i shëruar.
Ka një trung ku thyhen kocka
një trung që shkëlqen – një lumë i tharë
që arrin te shtrati i tij
ku ushqehem,
ku në thellësinë e natës dëgjoj një klithmë.
Fëmija-mrekulli
Kam lindur gërmuq
mbi një fushë shahu.
Më pëlqente fjala shah-mat.
Kushërinjtë e mi shprehnin shqetësim.
Kishim një shtëpi të vogël
pranë një varreze romake.
Gjuetia dhe karrot
ia dridhnin xhamat.
Një profesor pensionist astronomie
më mësoi të ndeshem.
Duhej të ishte viti 44.
Pothuaj e gjithë smaltoja kishte ikur
nga gurët e zinj.
Mungonte Mbreti i bardhë
dhe duhej zëvendësuar.
Më thonë, po nuk i besoj,
atë verë kisha parë
njerëz të varur në shtylla telefonike.
Kujtoj shpesh time më
kur m’i lidhte sytë.
Kishte një mënyrë të dhunshme
të ma fuste kokën nën pallto.
Edhe në shah, më thoshte profesori,
mjeshtrit luajnë symbyllur,
më të mëdhenjtë ndeshen njëkohësisht
në disa fusha.
Shumë zero
Mësuesja ngrihet e heshtur para një klase
me fëmijë të zbehtë që s’pipëtijnë.
Dërrasa pas shpatullave të saj është e zezë
sa një qiell shumë vite drite larg tokës.
Është heshtja, ajo që do mësuesja,
shija e infinitit që e argëton.
Yjet si kafshimet e dhëmbëve të fëmijëve
mbi lapsa.
Dëgjojeni, thotë e lumtur ajo.
Gjuha nënë
Është ajo që kasapi
mbështjell me një gazetë
dhe e hedh në peshoren e ndryshkur
para se ti ta çosh në shtëpi
ku një mace e zezë do të kërcejë
poshtë sobës së ftohur
duke lëpirë mustaqet
kur dëgjon emrin e saj.
Kalonte një femër me hap në dritë pezulluar
Dhe ishte qetësi para shiut
Kur reja stërkiti gjethnajën e gështenjës
Nuk mundi t’i fikte pishtarët e lulëzuar.
Pastaj era preku kodrat e ëmbla
Të kofshëve të saj, duke i valvitur fustanin
Nuk mundi t’i dëbonte bletët
Zgjua pranë mjaltit të shtyllës plot lule.
Kalonte një femër mes majit. Shalli i saj i tejdukshëm
Nën fllad mbeti i pafundëm dh’i kaltër
Poeti, endacak përmbi tokë
Gropos ballin në prehërin e butë.
Ivan Miroslav Ambrus
Në copëza të sakta kohe
ai pështyn një ftohmë shumëngjyrëshe
si një brumë e arritur
dhimbshurisht i gëzueshëm
Înduiosator de vesel
i joshur nga zelli i milingonave
hynte në zonën e ndaluar
duke dëbuar parashikimet e motit
Vjedhurazi kapte
mekanizmin e qerress
dhe ritregtonte vlerën
e poezive vetëvrasëse
vjedhurazi
kafshonte copa jete.
Këto fjalë
janë veç atomet e rjjetit krostalor
janë veç rropullitë
e metalit shkëlqimtar
që vendosi
fatin e aq perandorive.
Eja të duhemi
Eja të duhemi
Eja të duhemi e të vdisemi
eja t’i përjetësojmë këto çaste
që mbajnë fytyrën e ëngjëllit Gabriel
Eja të vendosim që kjo poezi
është e mirë për t’u ngrënë
e mirë për falje
për të parë nën fustan
eja të arratisemi
nga kjo botë e ngushtë
Eja të duhemi eja të vdisemi
Ondrej Ştefanko
(1949-2008)
I papërulur as në fjalë[2]
Kthimi në prejardhje
Nuk do të kacavaresh më pas mureve
si lagështia
e as si një gozhdë
që i shpon...
Do të mbetesh si njëherë e një kohë
i rëndomtë, e papërzjerë, pa ngjyrë.
Nuk do të kacavaresh më pas mureve
e as do t’i shposh.
Në një kafe
Deri në skajet e syve u varëm:
qielli kaltërosh prore qe shtruar atje.
Qepallat e rëna të natës nga shtrojat na flakën:
dhe shpina e qytetit duroi dhimbshurinë tonë.
Mirpo fjala e tejdukshme na
pat përcjellë deri në shpinën e të folmes
folmes së thellë
ku do të mbytem.
Kallamin e theksit duhet të gjej.
Poeti memec
Ia patën ngujuar fjalët
pagoja gjer në sy i qe zhvendosur.
Këqyrte e nuk shihte asgjë
shikonte e s’nxirrte një fjalë.
Vetëm frymëmarrja e tij e rënduar dëshmonte trajtën e kripur
të luftës së tij.
Mirpo kripa me akull janë hasmët.
Prandaj lotët e tij nuk qenë mufatur
prandaj qenë ngurtësuar.
Teksa lufta e tij qe pa gjak e pa fjalë.
Dhe ciflat e kripura të kësaj lufte memece binin mbi dëborë
duke thelluar presat e ngjashme me plagët e brendshme të fjalëve të tij
që askund e kurrë nuk u kthyen
tek ai.
Ato mbetën atje në jetë të jetëve të kripura
dhe përvëluese.
Si klithma.
Si jeta.
Ditët e bukura më morën më qafë
Në ditë të bukura
Ika nga zyra
në ditët e bukura
mësova të pi duhan
në ditët e bukura
më eci në dashuri
në ditët e bukura
harrova të ble bukë e kripë për në shtëpi
Dhë sëmundja ime: që të thurr vargje
keqësohej në ditët e bukura
Më morën më qafë ditët e bukura!
Vjetërsira ble
I ble dhe bëj yje
Muzika është ushqimi i shpirtit
Ja, më ka bërë magji
Vjersha shkruaj
Duke shkruar vargje, vjetërsira ble
Ble vjetërsira dhe muzika ble
Ah, sikur të isha peshk në shishen e rakisë.
Viti 1919
Një insekt në Erzurum
Nën dheun e zi
Ndjeu se që huajt ia kishin shkelur dheun
Një barrë e fëlliqur në mëmëdhe
Në male, në gurë
Hidhërim i pamatë.
Larg, tepër larg
Këputur prej barit të gjelbër, lulja e zemrës.
S’ke ç’pret prej yllit, prej erës
Kur natën të lirë s’e ke.
Errësira tjetër shije s’ka,
Kaloi pjesa e parë e vjeshtës
Dhe tjetra ka për të kaluar.
Ja ku u martuam
- Aq u ngazëlleva që ma pranove propozimin sa... Ke për të parë, duart e mia do të bëjnë të pamundurën që të të kënaqin. As mos e ver në dyshim! Në udhëtime kemi për ta kaluar muajin e mjaltit! Jo një, po tre muaj. Nga viset që do të vizitojmë, miqve do t’u dërgojmë kartoline. Çdo gjë do të rrjedhë ashtu siç dëshiron ti. Vetëm hap gojën. Në fillim do t’i biem kryqetërthor Evropës: Romë, Venecje, Milano, Nisë, Paris, Berlin...
Por dëgjo, e dashur, diç dua të të them. A nuk të duket se tre muaj endjesh
janë ca si shumë? Ti e di se, me ato të holla, mund të zinim një shtëpi me qira. Hë, si thua?
-...
- Domethënë qënke në një mendje me mua... Ç’na duhet të dalim jashtë vendit?... Muajin e mjaltit mund ta kalojmë këtu... Se ku ta gjejmë valutën? Më parë do të lundrojmë në Detin e Zi, pastaj në Mesdhe... Apo s’është bukur të bredhësh me vapor?
-...
- Ti je ëngjëll, e shtrenjta ime. Madje, e dija që do të ma pranoje këtë propozim. Tani a të të them edhe nja dy fjalë? Në atë periudhë nuk udhëtohet lehtë. Le anijet që do të jenë dëng me njerëz, por edhe deti do të tërbohet nga dallgët. E mira e të mirave: hajde këtu në Bursë të rrimë ndonjë javë. S’e kam drejt? Këtej edhe bukur është, edhe lirë na del...Ah, ti e ke zemrën flori e shkuar floririt!
- ...
- E dashur, ç’thua sikur të rehatohemi ca net nëpër hotele?...Atje do të të blej edhe një varëse të shtrenjtë. Nuk t’u dukka me vend mendimi im? Vërtet? Epo, ti e ke në dorë. Zaten ti je vajza më e mençur në botë...
- ...
- Prit, se m’u kujtua edhe diçka tjetër. Meqë hoqe dorë nga varësja, me ato të holla do ta bëjmë dasmën tonë. Ah sa mirë do t’ia kalojmë!
- ...
- Pra, të pëlqeu mendimi im... Ti je femra më e zgjuar që njeh globi. A të të çuçuris në veshin e bukur edhe dyzë fjalë? Me të hollat që kam, do të të blej fustanin më të hijshëm të nusërisë. Një herë martohet njeriu. Apo, më mirë, në vend të fustanit të blejmë dy-tri gjëra për shtëpinë e ardhshme?
- ...
- Plot me tru e paske kokën. Mirë thua: të heqim dorë fare nga shpenzimet e dasmës... Marrim një apartament me qirá dhe një fustan të thjeshtë për ty.
- ...
- Dëgjomë edhe një minutë... Tani apartamentet janë tejet të shtrenjtë... Kështu pra, le ta ngremë folenë në ndonjë banesë përdhese në periferi. Po, po, edhe vetëm një dhomë sikur të jetë... Se, tani për tani, s’jemi kallaballëk. Si?... Dashke të bëjmë celebrimin? Natyrisht, shpirt i vogël. Atë ditë do të ftojmë edhe miq e shokë. Pa dale, dale pak... Ç’na hyn në qese celebrimi? E ç’është ai, në fund të fundit: një copë letër. As që duhet të çajmë kokë për të. Me ato të holla që kërkon avokati, unë ta sjell fustanin në dorë. E ç’fustan se! Pa le që do të ta qep tek një mjeshtër i klasit të parë! Sa më shpejt!...
- ...
- E dashur, siç e sheh, vera po afron. Tani s’mbahen dot veshjet e trasha. Pa hidh një sy në këto beze... Sa të bukura! Ngjyra-ngjyra... Lule-lule... Ja, nga kjo do të marrim plot katër metra... Behar është... Dielli të përvëlon si saç... Fustani duhet pa mëngë, pa jakë... Sa më i shkurtër... Një metër beze del e tepron...
- ...
- Ah, ti qënke vajza më e virtytshme që ka bota...Një mendje paskemi. E kur dy zemra rrahin njësh, edhe rruga shesh me lule t’u shtroka! Shtëpi nuk marrim, se s’kemi me se. Apo s’e kam mirë? Edhe bezja nuk është e domosdoshme. Barku sikur po të ankohet. Prit se do të të ble një sandviç. Edhe një çamçakiz që të eglendisesh. Tani eja të të puth.
Pllaq, plluq, fap, fup. Oooh!
... Ja, edhe kjo mbaroi, e dashur: u martuam! S’qënka ndonjë punë kushedi se sa e rëndë. Ah, thashë unë: ti qënke vajza më e mirë në botë... Ndryshe, si do të martoheshe me mua? Nuk më beson? Për kokën tënde, u martuam!
Lule të kaltra
Në të gjërat pllaja sa lule të kaltra!
Po të kaltra - lule sytë e zemrës sime
Lumi në agim zgjidh kordele t’arta
Endemi përdore unë dhe zemra ime.
Vitet do të shkojnë, në flatrim si retë
Lule do të mbledhin njerëzit si tani
Veç ne do mungojmë, por në botë lulesh
Mbase krejt të kaltër do jem’ un’ e ti.
Një djalosh do çojë vajzën në rruginë
Bash për lumturinë zogu do këndojë
Me të shenjtat lule, ëmbël kaltëryer
Sytë e vajzës djali do t’i krahasojë.
(va urma / vijon)
Shënim: Me përjashtim të autorëve Blaga Dimitrova, Manolis Agnostaqis, Dino Buxati e Charles Simič, që janë zgjedhur e shqipëruar nga Hiqmet Meçaj, të gjithë autorët dhe testet e tjera janë zgjedhur e përkthyer nga Kopi dhe Ardian Kyçyku.
[1] I shqipëroi nga origjinali maqedonisht: Kopi Kyçyku.
[2] Titulli i vëllimit të mbramë që autori botoi në gjallje të tij.