So come, my friends, be not afraid
We are so lightly here
It is in love that we are made
In love we disappear
Leonard Cohen
Nata i mbathi rrobat e aktrimit. Dita e falënderoi që erdhi, sepse ja behu ora e ndërrimit të roleve. Ora e shtegtimit të ëndrrës së ditës nëpër natë. Ora zvarranike e kapërcimit të rrugëve dhe semaforëve të përskuqur të Unazës së qytetit, së fundmi ishte qarkuar si gjarpër rreth një oazi ku, Nata i buzëqesh simotrës së saj në ikje duke i thënë: “Ç’mund të bëj tjetër për ata që e bëjnë natën ditë? Ç’mund të bëj për disa të tjerë që realisht kalojnë një jetë të tërë duke e bërë ditën natë?”. Dhe Nata i hodhi një vështrim rrugëve të mbushura me mbishkrime në copa letrash prej atdheut të pamundur. Aty, në rrugë, vuri re djaloshin me këmbët e mbledhura nën vete. Ç’mendonte? Kishte qerpikë si hala pishash nën dëborë. Qerpikë që, brenda tyre fshehin sy, si zogj shtegtar. Parajsën e parasë e ëndërronte natyrshëm nga një vend në tjetrin ku e zinte nata. Por paratë natyrisht nuk i mjaftonin as për një pjatë në mëngjesin e ditës tjetër. Priste që me rënien e natës të boshatisej rruga dhe të strehohej në ngrehinën e rrënuar përbri. Porta e së cilës do të shndërrohej në krevatin e tij. Copat e letrave do të bëheshin çarçafë të bardhë, mbishkrimet jastëku, ku njolla zhuli do të linte floku i ditës së pluhurosur. Gjunjët përherë të mbledhura, për t’i shpëtuar të papriturave të errësirës. E kishte ndjekur më kotë ëndrrën përgjatë ditës; kish’ kapërcyer të gjitha urat e qytetit të minuara nga poshtë me mut; ish’ bërë burrë duke u hedhur në rrjedhën e lumit të mbushur me shurrë, për të mbërritur gjer këtu; për t’i shpëtuar shpërthimit të kujtesës; për të mos u mbërthyer prej thonjve të harresës; Nata mori fizionominë e fytyrës së djaloshit. Zbriti pranë tij e njëtrajtësuar me sytë e një muri. Mur i cili, përngjan si ekran i braktisur kinemaje. Nata u shndërrua në Mis.Albania e pjekur në vështrimin e saj. Djali dalloi në ato tipare të ravijëzuara mbi mur, fytyrën e një zonje të vërtetë, fytyrën e klientes në kafenenë e fundit të ditës, përpara se errësira të binte njëtrajtësisht.
“Zonjë, zonjë, doni lule? Blini një trëndafil të kuq, zonjë!”
“Po. Do ta ble një lule. Por me një kusht. Do të paguaj sipas mënyrën time.”
“Zonjë, lulet i shes vetëm me para. Keni para të më paguani? Të tjerat nuk më hynë në punë.”
“Çfarë i do paratë? Çfarë do bësh me ‘to?”
“Do paguaj një pjatë me paça dhe pilaf në mëngjes zonjë. Një pjatë ku i gatuar të jetë plëndësi i lopës. Një pjatë që të më mbajë për gjithë vijimësinë e ditës.”
“Hajde. Mos e vrit mendjen. Sot do të jap unë për të ngrënë. Do ta paguaj unë pjatën që të takon. Por më parë të nevojiten rroba të reja shumë herë më të ndryshme nga këto që ke veshur.”
Këto tha dhe e tërhoqi djalin prej dore jashtë ngrehinës së rrënuar. E shpuri mu në zemër të qytetit. Në dyqanin ku e prisnin dy vajza të bukura si flutura që, e mbathën me pahun e krahëve të tyre. Me rroba të bardha si puhizë bore. Më tej. Një tjetër mikeshë e pambërishme, flokët ja lau nga zgjyra e ditës, ku shkruhej historia e jetës, duke ia futur gishtat thellë-thellë, tej-e-tej, tek rrënjët e flokëve që zgjatoheshin gjer mbi sy, më tej.
“Hej, hej, hej! Besoj se jemi gati?!” foli zonja. Djali nuk fliste. Jashtë një makinë i priste.
Shoferi i mbathur me doreza të bardha i hapi me mirësjellje dyert duke i ftuar të rehatoheshin në ndenjëset e veshura me lëkurë të lustruar. Diçka e çuditshme filloi të përhapej brenda xhamave të mbyllura, ndërsa filluan të lëviznin në rrugët e qytetit. I ndodhur në një botë të panjohur, i trembur njëkohësisht dhe kureshtar, djali me qerpikë si hala pishash nën dëborë, pyeti me sy, si zogj shtegtar:
“Çfarë është kjo zonjë?”
“Muzikë biri im, nuk ke dëgjuar ndonjëherë?”
“Të vetmen gjë që kam dëgjuar është zhurma e motorit të makinave dhe buritë nëpër rrugë; të sharat “me rob shpie” dhe pështymat që më vinë drejt e mbi fytyrë nga fytyrat që shfaqen pas xhamave të makinave në semaforë; goditjen e tamtamit kur ndezim zjarre pranë plehrave të periferisë; të shtëna armësh në mesnatën e batërdisë; si dhe tringitringet e celularëve kur lule shes nëpër kafene; a nuk mjaftojnë të gjitha këto zonjë? Përse nevojitet muzika për ne?”
“Sepse, siç thotë Leonard Cohen: « Ne jemi të shëmtuar, por me vete kemi muzikën». Muzika ekziston për të na shpënë aty ku trupi ynë nuk mund të mbërrijë. Muzika është dashuri që papritur troket tek porta kur, prej shumë kohësh të gjithë të kanë harruar. Muzika na bën më të bukur, biri im.”
“Ata që vranë prindërit e mi në mesnatë, zonjë, nuk kishin dëgjuar asnjëherë muzikë?”
“Më duket se mbërritëm...” foli zonja pa e vështruar djalin në fytyrë, me kryet e kthyera tek hyrja e një restoranti.
Shoferi hapi dyert e makinës dhe i shoqëroi gjer tek porta e lokalit brenda të cilit, i priste një tavolinë e shtruar me të gjitha të mirat e botës; vezulluar nën drita qirinjsh të kuq; peceta të kuqe; një tufë me trëndafila të kuq; kamarjerët me papion kuq-e-zi u shërbenin verë të kuqe.
“Merr çfarë të duash” foli zonja.
Djali zgjati gishtat e holla dhe mori një copë bukë të thekur vetëm nga njëra anë. E ngjeu në gotën e verës. E përtypi, dhe në pjesën tjetër të asaj copë buke iu shfaq atdheu. E si mund të përtypej më tej? «Atdheu është dhimbje» thotë një poete.
“Përse nuk ha? Ha, këtu i ke gjithë të mirat që ke ëndërruar gjatë ditës.”
“Hëngra zonjë. U ngopa, të falënderoj për të mirat që më ke shtruar. Por, ç’të shtyn t’i bësh të gjitha këto mirësi për mua?”
“Nuk kam bërë asgjë, thjesht, doja të të zbavitja paksa. Jeta është lojë. Jeta është e shkurtër për t’i shijuar dhe parë me sy të gjitha mirësitë e botës. Kështu është? Apo jo? Të pëlqen? Do ta ndjekësh? Do të vazhdojmë më tej?”
“Përafërsisht në të gjitha lojnat ka fitues dhe të humbur. Dhe ti zonjë i di shumë mirë rregullat e lojës. Kështu është? Apo jo? Veçse ti, ndryshe nga të tjerët, ke sy, dhe i sheh të gjitha. Ju pëlqen kjo lojë vërtetë?”
“Në këtë lojën tonë nuk ka humbës biri im. Do e shohësh në fund. Çfarë dëshiron të bëjmë më tej?”
“Do doja të shkonim në cirk. Dua të shoh klounët.”
Poshtë tendës së cirkut të qeshurat e fëmijëve përngjanin me një këngë gazmore. Djali i nguli sytë tek klounët që e zbavitnin aq shumë. Ishin të shtirura buzëqeshjet e tyre vesh-më-vesh, sikurse të gënjeshtërta ishin lotët e tyre të bojatisura ndër faqe, këtë e dinte shumë mirë, por seç kishte diçka të vërtetë të fshehur pas buzëqeshjes së tyre të çuditshme? Diçka që e magjepste? Diçka që e zbaviste aq shumë me sytë e ngulur drejt e mbi lojën e tyre, po aq të çuditshme? Papritur, iu shfaq ati i tij në rolin e klounit.
“Baba!” klithi i trembur.
“Çfarë biri im? Mos u tremb. Jam unë. Kam marrë rolin e këtij tipit gazmor për pak, sa për t’u zbavitur së bashku. Jam gjithmonë pranë teje. I gatshëm për të të udhëhequr në jetë.”
“Përse nuk mundem të të shoh vazhdimisht kaq pranë?”
“Çfarë shohim nuk është gjithmonë e vërtetë biri im. E vërteta ndodhet në tjetër vend. Ajo banon tek uji që pi. Tek oksigjeni që thith. Tek buzëqeshja e petaleve të hapura të një luleje. Tek yjet që duken me vështrim të lirë. Tek metamorfoza e një fluture.”
“Baba, ku është mami?”
“Bir, më e rëndësishme është të jesh i lidhur fortë me tokën ku jeton, paçka se mundet të jesh një larvë. Kur njerëzit fluturojnë larg, humbin në hapësirë, është e vështirë t’i shohësh dhe takosh si më parë. Nuk mund t’i kesh përjetësisht pranë. Nuk mundet t’i shohësh vazhdimisht. Por ti mos u mërzit, ajo mesiguri vazhdimisht të vështron prej diku, dhe natyrshëm do të shfaqet një ditë nën krahët e një fluture.”
“Baba, cila është kjo zonja që më ka prurë këtu tek ti?”
“Është Nata biri im, grua e hekurt dhe e ashpër, poshtë petkut të saj të errët fsheh mirësi të padukshme. Mund të shkosh me ‘të, kudo që ajo të të shpjerë. Mos nguro, por, mos i beso kurrë plotësisht asaj.”
Babai u zhduk. Klouni rimori fytyrën e vet të vërtetë duke zgjatur në rreshtin e parë të spektatorëve, grushtin e nderur drejt djaloshit. Mes gishtave të mbledhur diçka shtrëngonte. I bënte shenjë djalit që ta hapte pëllëmbën e dorës dhe ta pranonte dhuratën që kishte taksur për ‘të. Djali ja hapi gishtat. Aty gjeti një çelës të vogël të shndritshëm, si një yll i largët që feks në gji të natës, në errësirë, duke e bërë dritë vështrimin. Atëherë zonja Natë iu afrua pas koke dhe i pëshpëriti ëmbëlsisht në vesh:
“Mbaje me kujdes këtë çelës biri im, ndoshta do të nevojitet. Tashti që u argëtove me klounët dhe e ke me vete dhuratën e çmuar, si thua?, do të vazhdojmë më tej?, apo je i lodhur?”
“Jo. Jo. Dua të vazhdojmë më tej. Dua të shkojmë në stadium e të shoh një ndeshje futbolli.”
“E si mundet të të them jo këtë natë?!” i tha Nata.
Për herë të parë djaloshi vuri re buzën e qeshur, po aq sa të çuditshme, të Natës. Dhe këmbët e saj të lehta si sorkadhe që ngjiteshin shkallëve të stadiumit ku ndeshja pritej të fillonte. Me sytë e ngulur në fushën e gjelbër ku, topi rrotullohej nën këmbët e lojtarëve, djaloshi filloi të përplaste shuplakat dhe të këndonte i lumtur së bashku me tifozët kuq-e-zi.
“Të gjithë lojtarët rendin pas topit,” i pëshpëriti ëmbëlsisht me një gjuhë sherbetlije Nata. “Topi përngjan me jetën. Nëse duhet ta shpiesh përpara drejt rezultatit pozitiv, nuk duhet vetëm të rendësh pas tij kuturu. Duhet të mësosh ta ndalësh. Duhet ta perfeksionosh teknikën e ledhatimit. Ta zotërosh dhe ta drejtosh aty ku duhet. Po qe se nuk je i zoti për të gjitha këto, topi të ikën nga këmbët. Ta vjedhin lojtarë e tjerë.”
Djali nuk kuptoi asgjë nga të gjitha këto, por u kënaq së tepërmi me lojën. U ndje si në shtëpinë e tij me familjaritetin dhe shpirtin e tifozerisë kuq-e-zi.
“Po tashti? Çfarë do të doje tashti i vogli im?”
“Po më flihet zonjë. U bë vonë. Nesër një ditë e gjatë më pret sërish. Të falënderoj nga zemra. Më duhet të kthehem në shtrat që, në të vërtetë është një portë e rrëzuar, mbi dyshemenë e shkallmuar, te ngrehina e rrënuar, ku edhe më gjetët në orët e para të kësaj nate. Aty më presin çarçafët e mi - copa letrash të mbushura me mbishkrime prej atdheut të pamundur. Por, ju falënderoj nga zemra zonjë, sepse jastëku ku do e mbështes kokën sonte, nuk do të ketë njolla zhuli.”
“Jo, biri im, djali im, qysh sonte do të flesh tjetërkund. Do të vishë me mua në ngrehinën time.”
Duke menduar se ç’e priste atje ku kishte fjetur për kaq net, djali nuk kundërshtoi. Tek e fundit nuk kishte se çfarë të humbiste po të shkonte në shtëpinë e saj. Ishte një shtëpi e hatashme e veshur me të gjitha orenditë e nevojshme. E ndriçuar gjithandej me shandanë që mbartnin qirinj të kuq. E veshur me perde të kuqe. Nata i hapi derën e dhomës së tij duke i thënë:
“Të gjitha këto që kam unë janë edhe të tuat tash e tutje. Çfarë më përket mua është edhe e jotja. Me një ndryshim të vogël. Që nga ky çast nuk do të shihemi më të dy. Unë fle në mëngjes dhe zgjohem në mbrëmje. Por mos u mërzit, do të komunikojmë sërish me mënyrën time.”
Këto i tha, i uroi «natën e mirë!», dhe u largua Nata. Shtrati ishte i veshur me një mbulesë ngjyrë trëndafilash. Mbi mbulesë qëndronte një kuti e vogël. Djaloshi bëri ta hapte kureshtar, por, kutia ishte e mbyllur me dryn. Menjëherë i erdhi ndër mend çelësi i vogël që mbante në xhep. E hapi me një frymë kutinë. Brenda saj gjeti një copë pusullë të zhubrosur, si ato copat e letrës me mbishkrime nga atdheu i pamundur. E hapi. I shtrirë mbi shtratin e trëndafilave filloi të lexonte ngadalë, pa ngut:
“Çfarë shohim rreth-e-qark na përket të gjithëve. Çfarë mbartim në këtë çast Ne, nesër do ta trashëgojnë edhe të tjerët. Njerëzit marrin duke lënë jetë. Përthithin duke çliruar dashuri. Mos nguro të marrësh pjesë në lojën e saj.”
Montréal, Mars 2009