Ashtu si trupi i njeriut, edhe ai i mbarë
shoqërisë shëndoshet e gjallërohet vetëm përmes punës. Kur kjo e fundit
shpërfillet apo, ca më keq, del
Për aq kohë sa ishte e qarkuar nga fshatra, të
populluara prej njerëzish të zellshëm, baza e Romës ishte e gjerë dhe ushqehej
nga toka.
Kur Lacioja dhe Italia u shkretuan për shkak se
pjesa dërrmuese e popullsisë parapëlqeu politikën dhe po kërkonte “panem et
circenses” nga qeveria, ushqime e veshmbathje nga të ardhurat publike, baza e
piramidës u kthye përmbys, me majën poshtë. Të gjithë donin të sundonin dhe të
mos punonin. Kësissoj Perandoria u gjunjëzua para disa popujve vërtet barbarë,
por të organizuar shumë më mirë se sa romakët në rënie.
Meqë, siç e kam përmendur në një shkrim të
mëparshëm, duhet të marrim gjithçka të mirë e pozitive nga bota dhe të mos i
pranojmë të këqiat, le të përmendim shtetin e Egjiptit, i cili u shpërbë pas
një jete prej shtatë mijë vjetësh. Brendapërbrenda antikitetit, Egjipti ishte
një antikitet më vete dhe Homeri fliste për të ashtu siç flasim ne sot për
Homerin. Egjiptasit ishin populli më konservator i lashtësisë dhe donin ta
përjetësonin për brezat pasardhës të fshehtën e jetëgjatësisë së tyre mbi tokë
në një “ikonë” të gurtë - piramidat. Jeta e shteteve të tjera, e krahasuar me
atë të Egjiptit të lashtë, i ngjan një mize përballë njeriut, apo një bime
zvarranike ndaj lisit. Shteti egjiptian ishte hierarkik. Kastat ia zinin vendin
njëra-tjetrës vetëm në bazë të meritës e të punës.
Shtetet demagogike që nuk mbajnë parasysh
hierarkinë e natyrshme dhe, përkundrazi, përdorin mjete e metoda për të
privilegjuar mosvlerat e shterpësinë e njerëzve dinakë e të pandershëm, janë të
paracaktuar të zhbëhen.
Nëse sekreti për jetëgjatësinë e një njeriu
qëndron në mbrojtjen e shëndetit përmes ushtrimeve fizike, në radhë të punës,
sekreti i jetëgjatësisë së një shteti garantohet përmes ruajtjes së hierarkisë
së meritës. Si rrjedhojë, numuri i atyre që punojnë dhe prodhojnë të mira
materiale, duhet të jetë, - për të mirën e tyre dhe të mbarë shoqërisë, - shumë
herë më i madh se sa numuri i “tregtuesve” të fjalëve dhe të mallrave, sepse
vetëm prodhimi i mirëfilltë mbron “shëndetin” dhe fuqinë e shoqërisë.
Tek ne, për fat të keq, haset dendur një dukuri
e çuditshme: përdorim të hollat që janë fituar, - me djersë ose me veprime të
pandershme, - nga bashkëkombësit tanë mërgimtarë jashtë shtetit: unë pi kafe në
lokalin tënd, ti vjen për të blerë ushqime apo perime në dyqanin tim. Kështu
edhe me investimet në ndërtime banesash apo në hapjen e bizneseve të ndryshme.
Tingëllon imperative domosdoshmëria e krijimit të të mirave materiale në radhë
të parë brenda kufijve të Shqipërisë, me djersë e mund.
Puna e ndershme, që zakonisht mbart edhe meritat
përkatëse, është e kundërta e shfrytëzimit të djersës së të tjerëve përmes
spekulimit apo sharlatanizmit politik. Këto të fundit e shndrrojnë shtetin në
një objekt zhvatjeje të vazhdueshme; dëmtojnë dhe pengojnë ecurinë normale të
shoqërisë.
Mësimet e lartpërmendura duket se janë
përvetësuar prej atyre që kanë në duar frenat e shtetit tonë, çka dëshmohet nga
një numur veprimesh të mençura e të guximshme.
Por ka vend për më shumë.
Kopi Kyçyku