Dua të them se një fëmijë shkon në shkollë në një moshë kur kufijtë mes përfytyrimit dhe realitetit, mes botës së vetëdijshme, fillestare, dhe botës shumë më të gjerë dhe të thelbësuar të iracionales, e ëndrrës, e komunikimit të thellë, janë kufij të brishtë, ndarë nga një cipë e hollë, mes së cilës kalon një frymëmarrje poroze dhe në të cilën ndodhin sitje, shndërrime, tretje të paparashikueshme. Kjo gjendje e epërme do të zhduket shpejt, me moshën. Larg të qënit e pranuar dhe e mbrojtur si diçka e çmuar, si një thesar floriri i njohjes, i zhvillimit të aftësive jetike, ajo shpërfillet ashpër nga shkolla, shihet me dyshim, me mosbesim, sidomos nëse bie në sy brenda rregullit konvencional ku duhet futur fëmija. Nuk është faji i askujt; kjo bën pjesë në njëfarë dembelizmi të shpirtit, në mungesën e mirëkuptimit, në paaftësinë me të cilën ndjekim çështjet e edukimit, në moskuptimin tonë themelor ndaj botës së fëminisë, teksa përfytyrojmë se, në përgjithësi, fëmija është si një gabim që duhet ndrequr. Në të vërtetë, kemi të bëjmë me një personalitet disi më të ndryshëm, vetmitar, i cili ka ende mjete rudimentare, por të panjollosura, në lidhje me realitetin dhe i cili, si elementet e natyrës, ruan një dije që ne e kemi humbur, njeh gjëra të panumurta që ne i kemi harruar, që janë fshirë me forcë.
Po të kisha
pasur një fëmijë, do të kisha synuar fillimisht të mësoja unë prej tij. Rëndom prindërit
veprojnë sëprapthi, e detyrojnë të mësojë ca marrëzira që ata i dinë dhe nuk e
pyesin asnjëherë. Nuk kam parë kurrë ndonjë prind që të përkulet para të birit,
apo ta pyesë çfarë bën, çfarë dëshiron, si e sheh ai macen a shiun, çfarë ka
parë ëndërr një natë më parë, nga çfarë ka frikë. Jemi tërësisht të gëlltitur
nga hallet tona dhe nga përfytyrimi ynë dritëshkurtër ndaj realitetit.
Më ka tërhequr
gjithmonë marroku i lezetshëm, shtrembërimet e tij, shpirti i tij sundues,
egërsia, pamja pafajnisht kafshërore. Filmi për të cilin më vjen keq që s’e
bëra, - do të kish qënë përnjimend e pamundur, - është ngjarja e nja
tridhjetë fëmijëve dy-tre vjeçarë që jetojnë në një grup shtëpish në rrethinat
e qytetit. Më josh mirëkuptimi telepatik, i mistershëm, mes qurramanëve,
vështrimet që këmbejnë kur takohen nëpër shkallë, apo në ndonjë sheshpushim mes
kateve, kur qëndrojnë pas ndonjë dere, apo në djep, kur mbahen për dore si të
qenkshin gërshet qepësh. Jeta e një ngrehine vigane, parë dhe përfytyruar vetëm
nga fëmijët, me rrëfimet e tyre të përkushtimit të plotë, me urrejtje, me
qejfmbetje, vetëm nëpër shkallë, mes kateve, ose në oborrin e banesës. Deri në
çastin kur i tërheqin zvarrë si lepuj drejt kopshtit, ku do t’i shkatërrojnë me
të kaptuar pragun.
Më duket se fëmijët
janë bartësit e një pasurie të papërfytyrueshme, dhe kanë në kokë, në zemër, në
bark një kasafortë të vogël e të pafundme me të fshehta që, dalngadalë, do të
zhduken.
Nga libri Fellini
despre Fellini (Felini për Felinin), Bisedë për kinemanë, me Giovanni
Grazzini, Editura Humanitas, Biblioteca de film, Bukuresht 2007