Max Blecher
(lexohet Maks Bléher, 1909-1938), prozator e poet rumun me prejardhje hebraike,
ndërroi jetë fare i ri, pas vuajtjesh, një pjesë e të cilave u shndërruan në
libra vegimtarë: Corp transparent (Trup i tejdukshëm, poezi) 1934; Întâmplări în irealitatea imediată (Ngjarje nga zhgjëndrra e tanishme) 1936;
Inimi cicatrizate (Zemra me vraga plagësh) 1937 dhe Vizuina luminată (Strofulla e përndritur) post-mortem, 1971.
Pasi e takoi
në qytetin Roman, ku përballej oreçast me vdekjen dhe shkruante një letërsi të
nivelit kafkian, autori tjetër i shquar, Mihail Sebastian, shënoi në ditar: Do kem më ndonjëherë të drejtën të ankohem
për gjë? Do kem paturpësinë t’i lejoj vetes teka, shqetësime, nerva? Ai jeton
në intimitet me vdekjen. Jo me një vdekje abstrakte, mjegullore, afatgjatë.
Është vdekja e tij, e saktë, e përcaktuar, e njohur me detaje, si një send.
Çfarë i jep kurajo të jetojë? Çfarë e mbështet? S’është as i dëshpëruar.
Lufta me
vdekjen e mirëfilltë, epërsia shpirtërore e mendore, sikurse besimi në fuqinë e
letërsisë gjenden të rrënjosura në ligjërimin krejt të veçantë të Blecher-it
dhe përcjellin njëherazi kurajo, dëshirë të patundshme për të jetuar, por edhe
ftesën që njeriu të mos e zvogëlojë veten duke u dhënë një vlerë të rreme disa
ideve, ngjarjeve dhe sendeve.
[Presentation SQ / RO]
*
F r a g m e n t
I pant, I sink, I tremble, I
expire.
P.
B. Shelley
I
Kur ia ngul
sytë për shumë kohë një pike të ngrirë në mur, më ndodh ndonjëherë të mos di as
kush jam, as ku ndodhem. Ndiej atëbotë mungesën e identitetit tim nga larg,
sikur të jem shndërruar, për një çast, në një person krejt të huaj. Ky
personazh abstrakt dhe personi im i vërtetë ndeshen për bindjen time me forca të
barabarta.
Në çastin
pasardhës, identiteti im e gjen veten si në ato kartolinat stereoskopike, ku dy
pamje ndahen heraherës gabimisht dhe vetëm kur mjeshtri i vë në vijë, duke i
mbivendosur, krijojnë befas iluzionin e relievit. Oda më fanitet atëhere me një
freski që s’e ka pasur më parë. Ajo rikthehet në vetëdijën e vet të mëparshme,
teksa sendet e saj vendosen në vendet e tyre ashtu siç një plis dheu të shkërmoqur
tretet brenda një shisheje qelqi në elemente të ndryshme, përcaktuar qartë dhe
me ngjyrimin e kahershëm që kam për to në kujtime.
Ndjesia e
largimit dhe vetmia, në çastet kur personi im i përditshëm është shpërbërë në
pavetëdijë, ndryshon nga çdo ndjesi tjetër. Kur zgjat më tepër, ajo bëhet frikë,
tmerr se s’do ta rigjej më veten kurrë. Në largësi ngulmon një siluetë e
pasigurtë e imja, e rrethuar nga një ndriçim i madh, siç ndodh me disa sende në
mjegull.
E tmerrshmja
pyetje se „cili jam, në fakt” jeton atëhere brenda meje si një trup krejt i ri,
rritur me një lëkurë dhe ca organe që s’i njoh fare. Zgjidhja e pyetjes kërkohet
nga një kthjelltësi më e thellë dhe më thelbësose sesa e trurit. Gjithë ç’mund
të shqetësohet në trupin tim shqetësohet, dridhet dhe ndërkyhet më fuqishëm e më
elementarisht sesa në jetën e përditshme.
Gjithçka përgjërohet për një zgjidhje.
